Przetwarzanie miodu - Proces krystalizacji

Normalnie, w świeżo odwirowanym miodzie nie ma żadnych kryształków. Zarodki i łańcuchy krystalizacji tworzą się dopiero przy temperaturze 5-7 stopni C. Kryształy gromadzą się przy ściankach pojemnika, w pobliżu grudek pyłku lub pęcherzyków powietrza. Dalszy wzrost kryształków następuje najszybciej przy temperaturach 14-15 stopni C. Miody rzepakowe krystalizują gładką i miękką strukturę. z kolei miód z mniszka lekarskiego krystalizuje na twardo, a w miodzie ze spadzi dębowej tworzą się bardzo grube kryształy.

Przetwarzania miodu

Konsystencja miodu uzależniona jest od jego podatności na krystalizację. Decyduje o niej skład miodu i temperatura otoczenia. Zbyt twarde lub zbyt grube kryształki miodu nie są dobre dla konsumentów, którzy albo będą musieli rozdrabniać kryształki, albo pogodzić się z "dzwonieniem w zębach". Trzeba więc tak wpłynąć na proces krystalizowania miodu, aby przy jak najszybszym jego przebiegu powstawała struktura drobnokrystaliczna.
O przebiegu krystalizacji miodu decydują zawarte w nim cukry i ich właściwości. Cukier gronowy, inaczej glukoza, przyspiesza krystalizację, podczas gdy fruktoza nie ma na nią wpływu. Miód rzepakowy stanowi idealny przykład substancji szybko krystalizującej - ponieważ zawiera bardzo dużo glukozy, proces krystalizowania trwa zaledwie kilka dni.
Glukoza ma również pewną szczególną właściwość, polegającą na swego rodzaju "dominacji". Nawet jeśli w miodzie znajduje się również duży udział fruktozy, to właśnie glukoza determinuje właściwości całej substancji. Przykładem diametralnie odmiennym jest miód akacjowy, który wskutek bardzo wysokiej zawartości fruktozy krystalizuje dopiero po kilku lub wielu latach - jeśli w ogóle.
Praktycznie wszystkie odmiany miodu zawierają większy udział glukozy, dlatego też względnie szybko ulegają krystalizacji i nierzadko również twardnieją - poszczególne miody różnią się przy tym charakterystyką. W miodach wytwarzanych ze spadzi, zwłaszcza jodłowej przeważa fruktoza, przez co krystalizują one przez wiele tygodnia, a nawet miesięcy.

Określanie odmiany miodu

Aby możliwe było oznaczenie odmiany miodu, musi on zostać wyprodukowany w przeważającej części z jednego gatunku kwiatów lub roślin i posiadać odpowiednie właściwości organoleptyczne, fizykochemiczne i mikroskopowe. Pewność przy określaniu odmiany miodu przyjmuje się: barwę miodu, zapach, smak i podatność na krystalizację. Po przelaniu do szklanych pojemników miody kwiatowe mają barwę od przejrzystej do złotożółtej, a ich zapach odpowiada właściwemu kwiatowi. Z reguły krystalizują szybko. Natomiast miody spadziowe mają ciemniejszą barwę i charakterystyczny, żywiczno - korzenny zapach i smak. Miód świerkowy ma najczęściej odcień rudawy, podczas gdy jodłowy jest raczej ciemnozielony.
Znając okres występowania poszczególnych pożytków, praktykujący pszczelarz może prześledzić, jakie pożytki przeważały i były wykorzystywane przez pszczoły. Czasem do określenia odmiany miodu niezbędna jest jednak analiza laboratoryjna. W jej ramach analizowany jest zapach, smak, obraz mikroskopowy i przewodność elektryczna dostarczonej substancji. Miody spadziowe cechuje znacznie wyższa przewodność elektryczna niż miody kwiatowe. Natomiast w obrazie mikroskopowym w tych drugich wyraźnie daje się zauważyć pyłek różnych, najczęściej wielu gatunków kwiatów. W miodach spadziowych znajdują się ponadto grzyby i komórki glonów z drzew dostarczających spadzi. Spośród widocznych pod mikroskopem pyłków ten wyraźnie dominujący wybierany jest do określenia odmiany miodu - jego zawartość powinna wynosić nie mniej niż 45% całkowitej liczby drobin pyłkowych. Przy określaniu tej wielkości trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że stosunek pyłku do nektaru u poszczególnych roślin może wyglądać nieco inaczej.
Lokalizacja pasieki tylko częściowo ma wpływ na pożytki zbierane przez pszczoły. Owady kierują się przede wszystkim zmysłem gospodarczym i wybierają najwydatniejsze pożytki. I tak na przykład, w pasiece leśnej pszczoły mogą skierować się ku rosnącym poza lasem kwiatom polnym, jeśli umożliwi to efektywniejsze zbieranie. Jeśli jednak w lesie pojawi się pożytek spadziowy, to najczęściej będzie on występował masowo, a jako taki będzie pozostawał poza wszelką konkurencją.

Sprawdzanie czystości

Po przecedzeniu przez sito, wyklarowaniu i zebraniu pianki i zabrudzeń należy jeszcze przeprowadzić próbę filtrowaniu. W tym celu rozpuszczamy łyżeczkę miodu w 1/4 l letniej wody i przelewamy przez biały filtr do kawy. W ten sposób można sprawdzić osiągniętą czystość miodu - dopuszczalne są tu wyłącznie bardzo maleńkie drobinki wosku.

Klarowanie

Zarówno podczas wirowania, jak i podczas klarownia miody temperatura pomieszczenia powinna wynosić 23 stopnie C. Taka temperatura pozwala na zakończenie krystalizacji, zanim nawet te najszybciej krystalizujące miody ulegną temu procesowi. Przy zbyt niskich temperaturach miód jest zbyt lepki i klarowanie trwa zbyt długo. Po klarowaniu wypływające na powierzchnię miodu drobinki i bańki powietrza zebrane są szpatułką do ciasta lub łyżeczką. Docelowo powierzchnia miodu musi być idealnie czysta. W większych pasiekach używa się odstojników o pojemności od 100 do 500 kg, dzięki którym uzyskuje się jednolity, smaczny miód w dużych ilościach. Racjonalizuje to również zbieranie drobinek z powierzchni i kremowanie miodu.

Sita

Pozyskiwanie miodu wysokiej jakości obejmuje również cedzenie przez sito. Wykorzystywane są podwójne sita z kartą grubszą i drobniejszą. Samo klarownie miodu jest niedostateczne. Co prawda siły fizyczne wypychają lżejsze kawałki wosku na powierzchnię miodu, skąd łatwo można je zebrać, jednak cięższe zabrudzenia, np. kawałki metalu czy piasek, mogą nie zostać w ten sposób usunięte.
Miód, który nie został przepuszczony przez sito, nie nadaje się do konsumpcji, trudniej go też przetwarzać i przelewać.

Wirowanie

Gdy wszystko jest już przygotowane, narzędzia wyczyszczone, a miodarka, stół lub naczynie do odsklepiania, sito, wiadro i plastry z miodem są pod ręką - można rozpocząć pracę. Kolejno odsklepia się plastry, umieszcza je w miodarce i wprawia ją w ruch. Miód jest odwirowywany z plastrów i spływa po wewnętrznych ścianach kosza. W przypadku miodarek hordialnych należy szybko przerwać wirowanie, ponieważ masa miodu naciska na wewnętrzną do siatki kosza. Plastry przekłada się, aby równo odwirować obie strony. Pierwszy miód wypływa z miodarki i, przepływając przez sito, napełnia wiadro. Najczęściej od razu próbuje się nowego miodu. Jego jakość od razu można rozpoznać po tym, w jaki sposób spływa - miód o dużej zawartości wody płynie szybciej, miód lepki - układa się warstwami.

Pozyskiwanie miodu - Odsklepianie - Wykorzystanie wosku z zasklepów

W małych pasiekach pozwala się pszczołom wylizać miód z zasklepów woskowych. W tym celu w płaskim pojemniku układana jest ich warstwa o grubości około 1 cm. Pojemnik wkłada się do pustego korpusu w ulu, na rozłożoną uprzednio folię. Oczyszczony w ten sposób z miodu wosk roztapia się w topiarce słonecznej.
Wosk z zasklepów można również zmyć pod wodą, a następnie wysuszyć. Można także przełożyć go do topiarki zaraz po osuszeniu. Pozostawione wilgotne zasklepy spleśnieją. Wodę miodową wzbogaca się cukrem, dzięki czemu od razu gotowy jest roztwór do podkarmiania pszczół.
Jeżeli jednak posiadane zapasy zasklepów są duże, wosk łącznie z przywartym doń miodem można pozyskać w topiarce. Przy wytapianiu wosku wypływa na wierzch, miód zaś jest wielokrotnie przegrzewany i nie nadaje się do spożycia.
Przy przetwarzaniu dużych ilości zasklepów w rachubę wchodzi również płukanie, a pozostała woda miodowa może być wykorzystywana do podkarmiania rojów. Inną możliwość stanowi poddanie jej fermentacji, której rezultatem jest produkcja miodów pitnych.
Nawiasem mówiąc, sita miodowe również można wstawić do ula, ich czyszczenie należy przy tym pozostawić pszczołom. Nie można jednak zostawić ich w środku zbyt długo, ponieważ w takim przypadku owady zaczną zabudowywać naczynia woskiem.
Nieodpowiednie metody:
- Jeśli wosk z zasklepów jest wkładany do topiarki słonecznej wraz z resztkami miodu, miód ten ciemnieje pod wpływem temperatury i tworzy się w nim hydroksymetylofurfunal, przez co miód staje się bezużyteczny
-Pod żadnym pozorem nie wolno dawać pszczołom zasklepów do wylizania. W okresach bezpożytkowych szybko doprowadziłoby to do silnych zamieszek i najprawdopodobniej sprowokowałoby rabunki.

Pozyskiwanie miodu - Odsklepianie

Do odsklepiania plastrów z miodem wykorzystuje się, obok zwyczajnych odsklepiaczy widelcowych, również elektryczne podgrzewane noże, heble oraz gorące powietrze. W przypadku korzystania z noży części plastra są odcinane - skutkuje to jednak mniejszymi stratami miodu, niż mogłoby się wydawać. Wosk z wieczek komórek wkłada się do wirówki po jego zapakowaniu w kieszonki z gazy albo z perforowanej blachy talowej. W ten sposób otrzymuje się stosunkowo czysty wosk, który nadaje się do dalszego przetwarzania.
Odsklepiania przy pomocy gorącego powietrza jest bardzo szybkie, a przy tym w czasie przecedzania miodu nie pozostaje zbyt wiele drobinek wosku. Tę metodę można jednak stosować wyłącznie do jasnych plastrów z jasnym poszyciem. Podczas rozgrzewania wosk rozpuszcza się przez gwałtowne pryskanie, dlatego trzeba chronić oczy i zabezpieczyć powierzchnię pomieszczenia roboczego przed zachlapaniem. Dodatkową wadą rozwiązania z gorącym powietrzem jest niemożliwość odzyskania wosku z zasklepów.

Pozyskiwanie miodu

Gdy przychodzi czas miodobrania, plastry należy wyjąć z uli i oczyścić je z pszczół. Przed przystąpieniem do tego zadania należy przygotować wszystkie niezbędne narzędzia. I tak, do wstawiania i przenoszenia odebranych plastrów miodowych potrzebny jest czysty, pusty korpus z zamkniętą dennicą i z daszkiem. Jeżeli cała operacja ma być przeprowadzona sprawnie, warto umieścić w zasięgu ręki transportówkę lub inny pojemnik do czasowego przechowywania zmiatanych z plastrów pszczół. Dodatkowo, pod ręką należy mieć wymytą i wysuszoną szczotkę do zmiatania owadów.
- Przy wybieraniu plastrów odymianie możemy aplikować pszczołom tylko w ograniczonym zakresie - inaczej miód przesiąknie obcym zapachem. Poza tym, przy dużej ilości dymu na plastrach może osadzać się sadza, czego bezwzględnie należy unikać
- Wysuwamy pierwszy plaster i strząsamy pszczoły do przeznaczonego do tego celu pojemnika. Pozostałe owady zmiatamy za pomocą szczotki. Oczyszczone plastry umieszczamy w przygotowanym korpusie. W okresach występowania słabego pożytku korpus należy natychmiast zakryć daszkiem, aby uniknąć rabunków. Następnie wyjmujemy drugi plaster i kontynuujemy przenosiny do korpusu - plaster po plastrze
- Jeżeli otwarta rodzina ma dwa korpusy miodni, wyjmujemy dojrzałe plastry także z dolnego korpusu i przenosimy je do górnego magazynu. Dopóki strząśnięte pszczoły znajdują się w pojemniku, po zebraniu wszystkich plastrów możemy przeprowadzić przegląd części gniazdowej rodziny.
- Zwykle na miejsce zabranych plastrów z miodem wkładane są plastry puste. Jeżeli jednak jest to możliwe dopiero po odwirowaniu miodu, pszczołom dokładamy teraz pusty korpus. W międzyczasie pszczoły w pojemniku zdążyły się zebrać, dlatego też odymiamy je lekko i dopiero później przesypujemy do dostawionego pustego korpusu.
- Dopóki występuje pożytek, zwrot plastrów nie spowoduje wśród pszczół poruszenie i nie ma ryzyka rabunku. W takie dni pszczoły znajduje się bowiem przede wszystkim na pożytku. Jeśli jednak pożytek się skończył, lepiej poczekać ze zwrotem plastrów do wieczora.
- W bardzo wygodny sposób można usuwać pszczoły z plastrów miodu za pomocą przystosowanego do tego urządzenia. Jest to rodzaj pojemnika na pszczoły z nakładką, która po dwóch bokach ma szczotki. W celu oczyszczania plastra z pszczół przeciąga się go kilkakrotnie pomiędzy szczotkami.
- Zamiast metody "szczotkowej", można wykorzystać przegonki. Nim jednak możliwe będzie założenie przegonki, konieczne jest podniesienie ciężkich korpusów. Dlatego dobrze jest wcześniej przemyśleć, czy wykorzystanie tego "oszczędzacza" pracy warte jest włożonego w to wysiłku. Szczotkowanie jest lepsze zwłaszcza wtedy, gdy założenie przegonek wiąże się z długotrwałymi dojazdami. W przypadku porządkowania rodzin przeprowadzonego późnym latem, zwłaszcza w okresie słabych zbiorów pożytków, zastosowanie przegonek jest zdecydowanie korzystniejsze, ze względu na to, że nie wywołuje to rabunków.

Wyposażenie - Pomieszczenie do pozyskiwania miodu i zachowanie higieny

Pozyskiwanie miodu należy do najstarszych metod pozyskiwania żywności i, ogólnie rzecz biorąc, jest wyłączone z obszaru stosowalności przepisów o higienie produkcji żywności. Ponieważ jednak niezachowanie czystości może skutkować problemami jakościowymi, dbałość o utrzymanie w czasie pozyskiwania miodu jest mimo wszystko zalecana.
Pomieszczenia do pozyskiwania miodu powinny być jasne, czyste, suche i na tyle szczelne, aby nie dostawały się do nich pszczoły. Szczególnie polecane są pomieszczenia budowane specjalnie w celu pozyskiwania miodu. W przypadku braku takowych, do wirowania i przetwarzania miodu wykorzystywane są często pomieszczenia domowe, jak choćby kuchnie. Przystosowanie takich prywatnych pomieszczeń powinno odbywać się z uwzględnieniem dokładnego czyszczenia i dezynsekcji powierzchni roboczych przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac pszczelarskich. Zwierzęta domowe do chwili zakończenia takich prac muszą być trzymane  z dala od tych pomieszceń.
Zgodnie z przepisami o zachowanie higieny w czasie produkcji żywności, w pomieszczeniach do pozyskiwania miodu i innych pomieszczeniach gospodarczych możliwe musi być mycie rąk z wykorzystaniem ręczników papierowych. Poza tym, tak samo jak w przypadku zwykłych artykułów żywnościowych, tak i podczas pracy przy odwirowywaniu i przetwarzaniu miodu niezbędne jest zachowanie higieny osobistej. Szczególnie ważna jest czystość rąk i ubrania. Wykluczone jest także wykonywanie jakichkolwiek prac przez osoby chore.
Wszystkie narzędzia i urządzenia wykorzystywane do pozyskiwania miodu powinny być przed użyciem i po nim płukane i czyszczone. Jeżeli na narzędziach znajdzie się wosk, nie można go spłukiwać gorącą wodą, inaczej połączy się trwale z sitami czy pojemnikami.

Wyposażenie

Do pozyskiwania miodu potrzebne są m.in. naczynia i widelce do odsklepiania, miodarka i cedzidło. W sklepach nabyć można niezbędny sprzęt odpowiednio dopasowany do wielkości pasieki.
W stole do odsklepiania umieszczone są plastry zaraz po odsklepieniu. Miód, który przy okazji odsklepiania wypływa z plastrów, jest w tym naczyniu gromadzony, a wraz z nim także wosk z odsklepin. Do samego odsklepiania używa się najczęściej specjalnych widelców. W sprzedaży można znaleźć różnego rodzaju widelce i warto wybrać spośród nich takie, które najlepiej odpowiadają naszym wymaganiom. Do odcedzania można na początku wykorzystywać okrągłe sita podwójne, których dodatkową zaletą jest możliwość umieszczenia ich na wiadrze z miodem.
Wielkość i rodzaj miodarki należy dobrać odpowiednio do posiadanej wielkości pasieki i uzyskiwanej ilości miodu. Mieszcząca trzy, cztery plastry miodarka hordialna z napędem ręcznym to zupełnie dobry wybór na początek. A gdy pasieka się rozrasta, rozbudowuje się też odpowiednio park maszynowy. Większość miodarek można wyposażyć w napęd elektryczny. Urządzenia ze stali nierdzewnej, jeśli się o nie dba, nie tracą specjalnie na wartości i gdy zajdzie taka potrzeba, będzie można odsprzedać je w dobrej cenie.
Jeśli chodzi o rodzaje miodarek, wyróżniamy miodarki hordialne i radialne. W urządzeniach hordialnych odwirowywana jest zawsze tylko jedna, leżąca na zewnątrz strona plastra. Dlatego jest konieczne ręczne obracanie plastra w czasie wirowania. W miodarkach kasetowych problem ten rozwiązuje automatyczna zmiana kierunku wirowania. W miodarkach radialnych plastry są natomiast układane w gwiazdę, co pozwala równocześnie opróżniać obie strony plastrów. Aby jednak uzyskać zadowalające efekty, potrzebne są duże średnice urządzeń, ponieważ dopiero wtedy różnice pomiędzy siłami odśrodkowymi na wewnętrznej i zewnętrznej stronie plastra nie są tak duże, co umożliwia wypadanie miodu z komórek.

Surowce, z którch robi się miód i jego przygotowanie - Dojrzalość miodu

Gdy plaster miodu jest już w całości zasklepiony, stanowi to wyraźny sygnał jego dojrzałości. Odwirowanie miodu przeprowadza się zasadniczo nawet wtedy, gdy poszyte jest tylko 2/3 plastra.
Do oceny dojrzałości miodu, którego plastry nie są w tak dużym stopniu zasklepione, służby prób kapania - jeśli miód kapie lub spływa z plastra, gdy próbuje się strząsnąć z niego pszczoły, oznacza to, że zawartość wody jest w nim jeszcze zbyt wysoka i plaster musi powrócić do ula.
Wieczorem, po całym dniu znoszenia nektaru, na plastrach zawsze znajduje się nakrop - niedojrzały miód w otwartych komórkach.
Przykład:
W ciągu jednego dnia zebrane zostało 400g nektaru, w którym zawartość suchej masy wynosi 50%. Wśród zgromadzonych zapasów miodu mamy więc łącznie 200g za dużo wody. Jeżeli łącznie masa zgromadzonego przez pszczoły miodu wynosi 20kg to ten dodatek zwiększa średnią zawartość wody o 1%. Do rana część tej wody wyparuje, podobnie jak po kilku dniach bez pożytku.
W tej sytuacji dobrą porą na zabieranie pszczołom plastrów miodowych jest wczesny ranek. Dojrzałość miodu można sprawdzić refraktometrem, który pozwala określić zagęszczenie cukru, a tym samym - także zawartość wody.

Surowce, z których robi się miód i jego przygotowanie

Głównymi surowcami miodowymi są nektar i spadź. Sporadycznie pszczoły zbierają także słodkie soki zbyt dojrzałych owoców lub inne soki zawierające cukry. W miodach pszczelich znajdują się od 15% do 60% cukrów. Nektar jest sokiem owocowym, który zwierzęta odwiedzające kwiaty zbierają z nektarników, zarówno przykwiatowych, jak i pozakwiatowych. Dzięki nim rośliny wabią swoich zapylaczy. Spadź, inaczej rosa miodowa, produkowana jest przez owady wysysające soki roślinne, których układ pokarmowy odfiltrowuje łańcuchy białkowe i produkuje słodką spadź.
Nektar i spadź zbierane są przez pszczoły za pomocą trąbki - rurki złożonej z połączonego języczka i szczęk, dzięki której robotnica wysysa surowiec, do swojego wola. Wole, inaczej żołądek miodowy, to zbiornik transportowy o pojemności 60 mm sześciennych. Już w chwili wsysania surowca ma miejsce pierwszy etap przygotowania miodu, który stanowi dodatek enzymów. Zebrany pozytek robotnice przynoszą pszczołom pracującym w ulu.
Kolejny etap produkcji miodu przyjmują starsze pszczoły piastunki. Wzbogacają one zebrany surowiec o enzymy, głównie inwertazę, diastazę i glukooksydazę. Dodatkowo, w toku klimatyzacji surowiec jest osuszany z wody - w ulu trwa przecież ciągła wentylacja, w ramach której wilgotne powietrze wymieniane jest na suce. Nektar w formie kropel składany jest na ścianach komórek plastrów - głównie w części gniazdowej. Szybkie zagęszczanie nektaru pszczoły osiągają poprzez składanie nieco zagęszczonych kropelek nektaru na ścianach komórek plastrów z czerwiem, gdzie jest ciepło i sucho. Także częste przenoszenie kropli nektaru skutkuje dalszym osuszaniem nektaru. Dopiero jakiś czas po zakończeniu przygotowań miodu, tzn. kiedy osiągnie on zawartość wody niższą niż 18%, ma miejsce jego magazynowanie. W każdej komórce plastra znajduje się mały, oddzielny zasobnik na miód, który pszczoły dokładnie przygotowują do wypełnienia miodem, a następnie zasklepiają.
Wypełnione dojrzałym miodem komórki plastra są zasklepiane. Woskowe wieczka są dodatkowo pokrywane warstwą kwasów tłuszczowych, chroniących miód przed mikroorganizmami. Tak zakonserwowane zapasy miodu mogą przetrwać nawet długie lata.

Produkcja i sprzedaż miodu wysokiej jakości

Dla większości pszczelarzy główny powód zajmowania się pszczołami stanowi możliwość produkcji własnego miodu. Wielu z nich ma także chęć sprzedawać go, co pokrywa część kosztów utrzymania pasieki, a w pewnych przypadkach przynosi nawet zysk.
Zapobieganie marnowaniu miodu przeznaczonego na sprzedaż wymaga nie co fachowej wiedzy - konieczne jest, aby sprzedawany miód odpowiadał normom jakościowym. Oto najważniejsze wymagania:
Miód według prawodawstwa Unii Europejskiej:
"Miód jest naturalnie słodką substancją produkowaną przez pszczoły z nektaru roślin lub wydzielin żywych części roślin, zbieranych przez pszczoły, przerabianych przez łąc zenie specyficznych substancji z pszczół, składanych, odwodnionych, gromadzonych i pozostawionych w palastrach miodu do dojrzewania."
"Miód powstaje głównie z różnorodnych cukrów, zwłaszcza fruktozy i glukozy, ale także z kwasów organicznych, enzymów i stałych części pobieranych podczas zbierania nektaru (np. drobiny pyłku). Barwa miodu może być od prawie bezbarwnej aż do ciemno brązowej. Miód może mieć postać płyną, galaretowatą, ale także może być częściowo lub całkowicie skrystalizowany. O różnicy w smaku i aromacie miodu decyduje jego botaniczne pochodzenie."

Przebieg wędrówki - Pomoc przy załadunku i rozładunku

Podnoszenie i przenoszenie uli jest zajęciem wyczerpującym fizycznie. Planując wędrówki z rodzinami pszczelimi, pomyślmy zatem o jakimś ułatwieniu:
- korzystając z nosidełek, dwie osoby mogą przenosić ule przy stosunkowo równomiernym obciążeniu
- taczki lub specjalne wózki pomagają przewozić ule na pasieczysko i podwozić je do przyczep samochodowych
- jednoosiowe przyczepki są wygodne do przewozu po drogach polnych. Można na nie załadować ule i przewieźć je do samochodu dostawczego
- płaską deskę można wykorzystać jako równię pochyłą, która pozwoli na łatwiejszy załadunek i rozładunek uli z samochodów kombi lub przyczep
- hydrauliczny podnośnik w półciężarówkach pozwala bez wysiłku przenosić  ule z poziomu ziemi do ładowni i odwrotnie
- w większych pasiekach nieocenioną pomoc stanowić mogą żurawie załadunkowe do przenoszenia uli na przyczepy i samochody typu pick - up

Przebieg wędrówki

W ciągu dnia w ulach wre praca, a większość pszczół zbieraczek znajduje się na zewnątrz. Wyloty uli zamknąć można dopiero po ustaniu aktywności zbieraczek, pod wieczór danego dnia lub nad ranem dnia następnego.
Przygotowanie do wędrówki rozpoczyna się od zamknięcia wylotu ula. Kolejnym krokiem jest otwarcie siatek wentylacyjnych i nałożenie pasów transportowych. Gdyby wykonać te kroki w odwrotnej kolejności, przy pierwszym potrząśnięciu ulem z wylotu wypadły by od razu setki pszczół - praktycznie uniemożliwiłoby to podjęcie wędrówki.
Jeśli przewózkę rozpoczyna się o świcie, panujące wówczas warunki do zamykania uli, ich załadunku i rozładunku czy uwalniania pszczół są najlepsze. Jeżeli wędrówkę rozpoczyna się w pobliżu miejsca zamieszkania, pasy transportowe można przygotować już dzień wcześniej. Rodziny z reguły ładowane są w pozycji stojącej.
W przyczepach ule mocowane są pasami elastycznymi, w celu zabezpieczenia przed ślizganiem. Kierując załadowanym pojazdem, zachować musimy szczególną ostrożność. Po dotarciu do celu ule należy bezzwłocznie rozładować i umożliwić pszczołom wydostanie się na zewnątrz. Przed otwarciem wylotów wtryskuje się przez kratki wentylacyjne nieco wody, aby nawilżyć ul i uspokoić pszczoły. Wylot z ula otwieramy, odymiając go równocześnie, dzięki czemu pszczoły są najczęściej spokojne i natychmiast zaczynają obloty orientacyjne. Po wykonaniu wyżej opisanych czynności warto rzucić jeszcze okiem na otwory wylotowe uli i sprawdzić, czy pszczoły wyszły ze wszystkich.
Zamiast wędrować w nocy, rodziny można również zamknąć i przetransportować w czasie dni nielotnych, najczęściej powodowanych opadami deszczu. Konieczne jest przy tym pozostawienie na miejscu dwóch czy trzech rodzin, do których będą zlatywać zbieraczki pozostałe na pożytkach.

Wyszukiwanie lokalizacji, opieka i kontrola nad pasieką wedrowną - Przygotowanie rodzin do wędrówki

Przy ciepłej pogodzie pszczoły mają zwyczaj gromadzić się poza ulem, w okolicach wlotu do niego. We wnętrzu nie ma dla nich pracy, a na pomoście jest zawsze nieco chłodniej. Oczywiście w trakcie przygotowań do wędrówki chciałoby się również i te pszczoły zabrać na nowe miejsce.
W tym celu pszczoły spryskuje się kilkakrotnie wodą. Owady przekonane, że pada deszcz, szybko wchodzą do wnętrza ula. W przypadku wędrówek w ciepłe noce, takie sytuacje powodują czasem spore opóźnienia w wyjazdach.

Wyszukiwanie lokalizacji, opieka i kontrola nad pasieką wędrowną - Pszczoły mogą się zaparzyć

Przy zbyt dużym wzroście temperatur w rodzinach może dochodzić do zaparzenia. Na wskutek wstrząsów w trakcie transportu i zamknięcia wylotu wśród pszczół wewnątrz ula powstaje poruszenie, z w związku z tym - wzrasta temperatura. Kiedy pszczoły zauważają zmianę temperatury, reagują wachlowaniem, ale w wyniku barku wymiany powietrza, w ten sposób generowane jest jeszcze więcej ciepła. Owady wachlują z coraz większą z coraz większą intensywnością, a temperatura w ulu stopniowo wzrasta, aż wreszcie pojawia się zaparzenie. Dochodzi przy tym do rozmiękania plastrów i topnienia miodu. W efekcie pszczoły giną, wyglądając jak ugotowane. Na wskutek przegrzania giną także larwy i poczwarki.
Jeżeli rodziny muszą być zamknięte ze względu na daleką wędrówkę, należy zapewnić im wentylację zarówno w dennicy, jak i daszka.
Tak więc uwaga: pod żadnym pozorem nie wolno zastawiać czy zakrywać siatek wentylacyjnych lub wentylacji w dennicach - w ulu musi być zapewniony przepływ powietrza !

Wyszukiwanie lokalizacji, opieka i kontrola nad pasieką wędrowną - Ule przystosowane do węrówek.

Transport rodzin może odbywać się tylko w specjalnie do tego celu przeznaczonych ulach. Elementy składowe takich konstrukcji muszą być ze sobą sztywno połączone, w sposób zabezpieczający przed uderzeniami. Bardzo ważna jest przy tym dobra wentylacja - z reguły zapewniają ją siatkowane dennice. Aby zablokować pszczołom wylot z uli, najczęściej wykorzystuje się paski gąbki. W pełni rozwinięte rodziny, o świeżo zapełnionych miodniach mają znaczenie większe zapotrzebowanie na świeże powietrze. W przypadku rodzin wędrujących w czasie ich maksymalnego rozwoju należy, oprócz wentylacji dennice, zapewnić także wentylację daszków uli.