Liczebność, pokarm i siedlisko nowych rodzin - Siedziba dla młodych rodzin.

O tym, jakiego rodzaju siedzibę wybrać dla młodej rodziny, decyduje jej przeznaczenie. Zasadniczo odpowiednie są wszystkie skrzynki mieszczące co najmniej cztery plastry. O konkretnym wyborze decyduje jednak wygoda pracy z pszczołami.
Specjalne skrzynki na odkłady cechuje doskonały komfort pracy, który okazuje się często nieoceniony w przypadku transportu. Mają one jednak również pewne praktyczne ograniczenia - stąd na pewnym etapie rozwoju rodziny muszą zostać przeniesione do większego ula.
Utworzenie rodziny od razu w ulu wielokorpusowym oszczędza pszczelarzowi późniejszych przenosin, jak też i wykorzystania dodatkowych skrzynek. Z drugiej strony, istotnie utrudnia to jednak transport pszczół.
Szereg wad i zalet ma także trzymanie w jednym ulu dwóch, trzech - a nawet czterech - młodych rodzin, umieszczonych w osobnych "przedziałach". W przypadku udanego unasienienia matki poszczególne odkłady szybko muszą zostać przeniesione do korpusów. Nakład pracy jest tu taki sam, jak podczas korzystania ze skrzynek.
Przy zdejmowaniu foliowej powałki rodziny mają otwartą drogę w górę, co pozwala pszczołom z jednej rodziny przechodzić do innych. To samo w sobie nie jest jeszcze problemem. Jeśli jednak w ten sposób przejdzie matka, to oczywiście zabraknie jej we własnej rodzinie. W innej pojawi się za to nadmiar matek - problem szybko rozwiązany przez uśmiercenie jednej  z nich. W przypadku takiego rozwiązania trzymania odkładów należy szczególnie uważać na matki, zwłaszcza podczas przeglądów.

Liczebność, pokarm i siedlisko nowych rodzin

Im później utworzony zostanie odkład, tym większa musi być jego wyjściowa ilość czerwia, tak aby do zimy osiągnął on niezbędną siłę. Im szybciej zaczniemy, tym mniejszą ilość pszczół zużyjemy na utworzenie odkładu. W maju dobre warunki wyjściowe nowej rodzinie zapewnia utworzenie jej tylko z dwóch plastrów z czerwiem zasklepionym. W czerwcu konieczne są już trzy plastry, w lipcu - cztery, a w sierpniu - nawet sześć. Do tego dochodzi jeszcze, w roli plastrów okrywających, po jednym plastrze z suszem i jednym z pokarmem. Każdy plaster z czerwiem powinien być obsiadany przez 500 do tysiąca pszczół robotnic.
Bo nowe utworzone młode rodziny przetrwały, trzeba im zapewnić jakiś "punkt zaczepienia". Dlatego też odkłady muszą otrzymać plaster z młodym otwartym czerwiem albo matecznik lub matkę. Jeśli nie zapewni się tego młodej rodzinie, część pszczół odleci do innych uli.
Młode rodziny wyposaża się zawsze w co najmniej jeden plaster z pokarmem. Wystarcza mu to na początek, później zaś można dokarmiać rodzinę ciastem cukrowym.
Przy tworzeniu nowych rodzin koniecznie należy zwrócić uwagę na orientację pszczół. Już dziesiątego dnia życia pszczoły robotnice wykonują loty orientacyjne, zapamiętując położenie swojego ula i jego otoczenia. Gdyby odkład został umieszczony zbyt blisko rodziny macierzystej, wiele pszczół powróciłoby do niej, a przez to na panewce spaliłoby dążenie pszczelarza do zapewnienia odpowiedniej siły nowej rodzinie przed zimą.

Odpowiedni czas do tworzenia nowych rodzin

Obserwując wiosenny rozwój rodziny zauważamy, że liczba komórek z czerwiem przewyższa w tym czasie  liczbę dorosłych pszczół. Jest to skutek doskonałej troski robotnic o pszczele potomstwo. Każda opiekunka jest w stanie wykarmić od trzech do pięciu larw. W wyniku wygryzania się pszczół z dużych ilości czerwia następuje gwałtowny wzrost liczebności rodziny.
Rzadko spotyka się rodziny posiadające więcej niż 40 tys. komórek z czerwiem. Jest to zrozumiałe, jako że matka jest w stanie złożyć do 2 tys. jaj dziennie, ale tylko w krótkim okresie maksymalnego rozwoju. Przy okresie rozwoju robotnic liczącym 21 dni tylko długotrwała maksymalna wydajność matki, w rzeczywistości niemożliwa do utrzymania, pozwoliłby złożyć większą liczbę jaj. Tak ogromna liczba jaj wymagałaby, w zależności od organizacji gniazda i wymiaru ramki, od 10 do 14 plastrów. W przypadku tak rozbudowanej rodni rodzina bez wątpienia zasiedla ogółem od 30 do 40 plastrów, co oznacza, że jest w pełnym rozwoju. Tylko pszczoły o bardzo wysokiej średniej długości życia mogą zajmować więcej plastrow.
Okres, gdy liczebność rodziny niemal osiąga wartość szczytową, stanowi równocześnie pierwszy moment, kiedy można osłabić pszczoły do utworzenia nowej rodziny. Trzeba się na to zdecydować najpóźniej wówczas, gdy następuje zakładanie miseczek matecznikowych i wychów pierwszych larw w matecznikach. Nie można czekać, aż w rodzinie pojawi się nastrój rojowy - wtedy bowiem niewielkie osłabienie pszczół nie odniesie skutku i nie spowoduje likwidacji nastroju rojowego.

Tworzenie nowych rodzin i kierowaniem nastrojem rojowym - cd.

Uwaga:
- zabieranie części pszczół z rodziny nie wpływa istotnie na jej wydajność
- wywołana osłabieniem rodziny duża aktywność robotnic przynosi korzyści, które z nawiązką rekompensują zmniejszenie siły rodziny
- pozwala to uniknąć apatyczności i rozleniwienia, które w okresach wystąpienia nastroju rojowego drastycznie redukują wydajność rodziny
- poprzez zabierania części pszczół i czerwia w celu utworzenia nowej rodziny zabiera się również część roztoczy Varroa. W słabych rodzinach roztocza początkowo rozmnażają się stosunkowo wolno, dzięki czemu można je tam zwalczyć
- z jednej rodziny można uzyskać od trzech do czterech nowych rodzin, bez znaczącego pogorszenia jej wydajności

Tworzenie nowych rodzin i kierownie nastrojem rojowym

Tworzenie nowych rodzin ma kluczowe znaczenie dla współczesnego pszczelarstwa. Pozwala rozmnażać i odmładzać pasiekę. Kojarzymy ją również z hamowaniem nastroju rojowego, utrzymywaniem wysokiej wydajności produkcyjnej, wychowem matek, odnawianiem plastrów, a wreszcie - z szeroko rozumianym zdrowia rodziny.
Jednym z ważniejszym celów użytkowania rodziny jest zapewnienie jej wysokiej wydajności w okresie wydajności w okresie występowania pożytku. Chcąc osiągnąć ten cel, powinniśmy zadbać, aby pszczoły zawsze miały coś do zrobienia. Już samo zastosowanie ramek pracy i przeprowadzone w odpowiedniej chwili kolejne poszerzenie gniazda zapewniają pszczołom całkiem sporo pracy.
Dobre zbiory z reguły dość skutecznie absorbują pszczoły. Czasem jednak sytuacja przedstawia się odwrotnie - np. w przypadku przerw w pożytku czy okresów złej pogody. Wtedy wiele pszczół pozostaje bez pracy. Jeśli pszczelarz w porę interweniuje i zrównoważy niekorzystną sytuację wykonaniem odkładu, w rodzinie powinien utrzymać się nastrój roboczy, musi też zostać zachowana wydajność.
Do utworzenia nowej rodziny wykorzystujemy od 2 tys. do 4 tys. dorosłych pszczół i około 4 tys. osobników w każdym plastrze z czerwiem zasklepionym. Mogłoby się wydawać, że takie osłabienie odbije się negatywnie na wydajności pszczół. Tymczasem okazuje się, że jest wręcz odwrotnie ! Odebranie części części pszczół osłabia bowiem nastrój rojowy rodziny. Jeśli zaś zabierze się zbyt dużo pszczół w stosunku do siły rodziny, sutkiem tego jest pełna mobilizacja owadów, co zupełnie wyklucza potencjalną rójkę. Podsumowując: tworzenie nowych rodzin gwarantuje przetrwanie rodziny, obniża nastrój rojowy i utrzymuje wysoką wydajność pszczół.

Poszerzanie gniazd i dodawanie miodni - Kryteria dodawania kolejnego korpusu na miodnię.

W czasie rozwoju rodziny i przy trwałym występowaniu pożytku można zaobserwować okres gwałtownego wzrostu liczebności pszczół. Silne rodziny całkowicie zasiedlają dodany korpus na miód w ciągu zaledwie 10 - 14 dni. Sporadycznie tylko zdarza się, że zgromadzony miód jest w tym momencie już w pełni dojrzały - jeśli jednak tak jest, zamiast rozbudowy, można rozważyć odebranie plastrów i odwirowanie miodu. Normalnie, przy gęstym zasiedleniu wszystkich trzech korpusów podejmuje się decyzję o poszerzeniu gniazda. Zwłoka może w tym przypadku obniżyć wydajność pszczół i dodatkowo spowodować wystąpienie nastroju rojowego.
Dostawienie drugiego korpusu na miód, a tym samym czwartego korpusu ula, przebiega zgodnie z wcześniejszym opisem. Jeśli dysponujemy tylko węzą do rozbudowy, konieczne jest przeniesienie trzech, czterech plastrów, które będą stanowiły dla pszczół zachętę do zasiedlania nowego korpusu i odbudowy ramek z węzą. Nie ma przy tym specjalnego znaczenia, czy drugi magazyn zostanie dostawiony nad, czy też pod pierwszym. Bardzo silne rodziny mogą w przypadku doskonałych warunków pożytkowych wymagać dostawiania nawet trzeciego korpusu na miód.

Poszerzanie gniazd i dodawanie miodni - Dodanie magazynu miodni bez odbudowanych plastrów.

Podobnie jak przy poszerzaniu o drugi korpus gniazdowy, również w przypadku dodania miodni plastry są przenoszone z części gniazdowej do dokładnego korpusu. Znajduje się tam kilka świeżo zabudowanych i wypełnionych miodem plastrów. Możemy omieść z pszczół cztery do pięciu plastrów i przenieść je do magazynu. W powstałe wolne miejsce w gnieździe wkładamy ramki z węzą. Umieszczone ramki pomiędzy już zaczerwionymi plastrami stanowi dla pszczół bodziec do budowy. Można odnieść wrażenie, że pszczoły pilnie pracują zarówno przy węzie w części gniazdowej, jak i przy plastrach korpusu miodowego. Jeśli właśnie występuje pożytek, budowa będzie postępować szybko, ponieważ pszczoły potrzebują miejsca na czerwienie i na magazynowanie miodu.

Poszerzanie gniazda i dodawanie miodni - Zastosowanie kraty odgrodowej

Do produkcji plastrów z miodem wolnych od komórek z czerwiem najlepiej wykorzystać kratę odgrodową. Nie służy ona do ograniczania rozbudowy rodni, lecz do jej właściwego uformowania. Umieszczenie kraty odgrodowej pomiędzy drugim a trzecim korpusem może czasem wydłużyć czas potrzebny pszczołom na zagospodarowanie miodni. Pszczoły szczególnie niechętnie przenoszą się do nowego pomieszczenia, jeśli plastry w drugim korpusie "po brzegi" wypełnione są miodem. Może się wtedy zdarzyć, że mimo panującego zagęszczenia w obu dolnych korpusach nie są w stanie przedostać się do magazynu miodu i go zasiedlić z uwagi na istnienie bariery w postaci kraty odgrodowej. W skrajnym przypadku owady mogą się wyroić, wcale nie zasiedlając dodanej miodni.
Typowy dodawany korpus na miód składa się z trzech, czterech pustych plastrów i pięciu, sześciu ramek z węzą. Jeśli stosowana jest krata odgrodowa, trzeba w jakiś sposób zachęcić pszczoły do przechodzenia pomiędzy korpusami lub dostarczyć im bodźca do przejścia do miodni.
Oto sprawdzone metody:
1. Jeśli magazyn miodu jest umieszczony bezpośrednio nad korpusami z rodnią, zostaje zasiedlony już w ciągu kilku godzin od momentu dodania. W tym przypadku, po upływie od kilku dni do tygodnia, można podnieść dodany korpus i dopiero wówczas poddać kratę odgrodową. Może się przy tym zdarzyć, że w międzyczasie matka zaczerwi plastry  trzecim korpusie. W takiej sytuacji należy ją odszukać i przenieść do dolnej części gniazda, najlepiej też przenieść do dolnych korpusów wszystkie zaczerwione przez nią plastry z trzeciego korpusu.
2. Przed dodaniem miodni przenoszone są do niej, zawieszone uprzednio w korpusie gniazdowym, ramki z węzą albo puste plastry. W części gniazdowej zwolnione miejsca uzupełniane są ramkami z węzą. Aby przy okazji tych zmian nie przenieść matki, najlepiej omieść plastry z pszczół. Zanim korpus zostanie postawiony na górze, należy zeskrobać dłutem nadbudowę woskową z górnych listewek ramek drugiego korpusu gniazdowego i umieścić na nim kratę odgrodową. Nowo dodany korpus składa się wówczas z dwóch, trzech plastrów z miodem, kolejnych dwóch pustych plastrów i pięciu, sześciu plastrów z węzą. Pszczoły dodany korpus zajmą i zasiedlą w ciągu kilku godzin.
3. Przed założeniem miodni trzy plastry z czerwiem są wybrane z części gniazdowej i przenoszone do dodawanego korpusu. Nie powinno być na nich wianków z pokarmem, a najlepiej, żeby nie znajdowały się tam również komórki z czerwiem trutowym.
Przed zabraniem plastrów są one, oczywiście, omiatane z pszczół, aby przypadkiem nie doszło do nieprzeniesienia matki. W korpusie gniazdowym na miejsce zabranych plastrów z czerwiem wstawiane są ramki z węzą. Dodawane plastry wewnątrz miodni są zsuwane razem. Po zeskrobaniu nadbudówek woskowych i ułożeniu kraty odgrodowej zostaje ustawiony. Powieszone plastry z czerwiem szybko wabią do miodni pszczoły robotnice, których nowy "rewir" będzie mieścił się powyżej kraty odgrodowej. Powstałe po przeniesieniu plastrów wolne miejsce w części gniazdowej uzupełnione ramki z węzą jest wykorzystane przez pszczoły, które szybko odbudowują węzę, a tę następnie matka zaczerwia. Metod ta zachęca pszczoły do pracowitości, dając przy tym możliwość zwiększenia ilości czerwia w rodzinie, potrzebnego później do utworzenia odkładu.

Poszerzanie gniazd i dodawanie miodni - Użytkowanie rodziny bez kraty odgrodowej.

Kierowanie rodziną bez korzystania z kraty odgrodowej wymaga dużej wiedzy pszczelarskiej, utrudnia produkcję miodów odmianowych i wykorzystanie przegonki. Ma natomiast tę przewagę, że miodnia jest szybciej zasiedlana i zagospodarowywana przez pszczoły. O tym, która z metod lepiej przystaje do lokalnych warunków otoczenia i sposobu pracy pszczół, pszczelarz sam musi zdecydować, rozpoznawszy sytuację.

Poszerzanie gniazd i dodawanie miodni - Dodawanie miodni

Wyposażenie rodziny w miodnie wiąże się ze spodziewanymi profitami. Już sama myśl o czekających zbiorach wywołuje radość pszczelarza. Czasem nie można się doczekać, aż pszczoły dojrzeją do odpowiednich zadań - zwłaszcza, gdy przyroda wokół rozwija się szybciej niż rodzina. Ale nawet wtedy dodanie miodni uwarunkowane jest osiągnięciem przez pień odpowiedniego stadium rozwoju.