Grzybica wapienna

Grzybica wapienna jest zakaźną chorobą czerwiu pszczelego i czerwiu trutowego, wywołaną przez grzyb Ascosphera apis. Choroba ta może występować w ciągu całego sezonu. Zaczyna rozwijać się w rodzinach najsłabszych, stojących w wilgotnych, zacienionych miejscach i stopniowo obejmuje wszystkie rodziny w pasiece.

Objawy choroby:
- Widoczne w komórkach plastrów, zamarłe, białe larwy, przypominające grudki kredy
- Na dennicy lub przed wylotem ula widoczne są usunięte z gniazda przez pszczoły, zmumifikowane larwy, z ciemnoszarym nalotem tworzących się zarodników
- Silne porażenie czerwiu powoduje osłabienie rodziny i znaczne osłabienie jej produkcyjności

Leczenie choroby:
- Przy łagodnym przebiegu choroby należy usunąć plastry z porażonym czerwiem, ścieśnić i ocieplić gniazdo, rodzinę podkarmić syropem
- Przy zaawansowanej chorobie, oprócz wymienionych czynności, należy dodatkowo przesiedlić rodzinę do odkażonego ula i wymienić matkę na młodą
- Obowiązuje bezwzględne zbieranie i palenie, wyrzuconych przed wyloty uli, zmumifikowanych larw pszczelich, bowiem stanowią one główne źródło rozsiewających się zarodników.

Kiślica (zgnilec europejski)

Kiślica jest zakaźną chorobą czerwiu wywołaną przez szereg rozpowszechnionych w przyrodzie bakterii !

Rozwojowi choroby sprzyjają:
- niskie temperatury w rodzinie, wywołane nadmiernym poszerzeniem gniazda, powodujące zaziębienie czerwiu
- bardzo mała siła rodzin po zimowli
-  niedostateczne ocieplenie rodziny
- niedożywienie rodziny spowodowane brakiem dopływu nektaru i pyłku

Kiślica podlega obowiązkowi zgłoszenia lekarzowi weterynarii !!
Objawy choroby:
- W pierwszym, łagodnym etapie choroby, chorują larwy niezasklepione, które po wyschnięciu w komórkach są na ogół usuwane przez pszczoły. Chory czerw wydziela kwaśną woń, stąd nazwa choroby - kiślica. Na tym etapie choroby, poprawa warunków bytowych rodziny z jednoczesnym podaniem syropu powoduje jej wyleczenie.
- Objawy złośliwej postaci kiślicy, są podobne do występujących przy zgnilcu złośliwym. Wieczka zasklepów na czerwi, z charakterystycznymi otworami wygryzionymi przez pszczoły, zapadają się. Gnijący czerw, o bezkształtnej masie i brunatnym zabarwieniu, który można wyciągać przy pomocy zapałki w krótkie i grube nitki, ma zapach padliny, dlatego ta forma choroby nazywana jest cuchnącą.
- Brak nastroju pracy, przy szybkim osłabieniu rodziny i postępującym procesie chorobotwórczym, powoduje śmierć rodziny.

Leczenie choroby:
- W zwalczaniu kiślicy należy stosować, tak jak przy zgnilcu złośliwym, podwójne przesiedlenie chorych rodzin połączone z 24-godzinną głodówką.
- Usunięte ramki z zamarłym czerwiem najlepiej spalić, ale ule i sprzęt odkazić.
- Po przebytej chorobie należy wymienić matkę w rodzinie.

Zgnilec złośliwy (amerykański)

Jest chorobą bardzo niebezpieczną, zaraźliwą i znaną na całym świecie. Jest to bakteryjna choroba czerwiu, wywoływana przez bakterie w kształcie laseczki.
W Polsce podlega obowiązkowi zgłoszenia i leczenia. Należy do chorób zwalczanych z urzędu przez służbę weterynaryjną zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Objawy choroby:
- Typowym objawem zgnilca złośliwego jest pojawienie się na plastrze z czerwiem komórek o zapadniętym, pociemniałym i podziurkowanym zasklepie.
- Najczęściej jest to czerw rozstrzelony.
- Pod zmienionym zasklepem znajduje się rozłożone ciało larwy o brunatnej barwie i mazistej konsystencji, która przy pomocy zapałki daje się wyciągnąć w długie, cienkie nitki.
- W ulu i w jego pobliżu unosi się charakterystyczny odór, przypominający gotujący się klej stolarski.
- Systematyczny brak wygryzania się robotnic, prowadzi do osłabienia rodziny i w dalszej kolejności do jej śmierci.

Leczenie choroby: w razie podejrzenia o wystąpienie zgnilca złośliwego, właściciel pasieki zobowiązany jest zgłosić ten fakt organowej inspekcji weterynaryjnej lub w urzędzie gminy, czy miasta.
- Badanie i leczenie są bezpłatne, jeżeli pszczelarz zgłosi podejrzenie o chorobę, a próbkę do badań pobierze osoba do tego upoważniona. Natomiast jeśli próbkę pobierze sam pszczelarz, to on płaci za badanie.
- Obecnie żaden antybiotyk nie może być stosowany do leczenia pszczół. Jednak, jeżeli lekarz zaleci leczenie, powinien określić tok postępowania i okres karencji, w czasie którego nie wolno pozyskiwać miodu.
- Pojedyncze, chore rodziny lub bardzo słabe, silnie porażone najlepiej zlikwidować przez wysiarkowanie i spalenie.
Sposób wykonania: strząsamy pszczoły z plastrów do ula, plastry z czerwiem i zapasami, a także maty wyjmujemy z ula i natychmiast palimy. Wieczorem do ula z pszczołami wstawia się metalowa puszkę z rozżarzonym próchnem, na które wsypuje się 2-3 łyżki kwiatu siarkowego. Ul szybko zamyka się, a wylot uszczelnia się, Wytworzony ostry, gryzący dym dwutlenku siarki, szybko zabija pszczoły, które palimy, a ul izolujemy i odkażamy.
- Do leczenia rodziny stosuje się zabieg podwójnego przesiedlenia rodziny. Podlega on na strzepnięciu wszystkich pszczół z plastrów rodziny chorej do rojnicy. Zabieg trzeba wykonywać wieczorowa porą, po ustaniu lotów pszczół. Rojnicę z pszczołami należy umieścić w piwnicy i zastosować 24-godz. głodówkę, aby pszczoły pozbyły się pokarmu z przertwalnikami, znajdującymi się w ich wolach miodowych. Wieczorem następnego dnia przesiedlamy pszczoły z rojnicy do odkażonego ula na ramki z węza i podajemy syrop cukrowy, aż do chwili odbudowania plastrów.

Nosemoza

Choroba ta zwana jest chorobą sporowcową lub zarodnikowcową, wywoływana jest przez pasożyta - sporowca pszczelego. Atakuje on jelito środkowe pszczoły, uniemożliwiając trawienie i wchłanianie substancji odżywczych. W konsekwencji robotnice są niedożywione i słabe. Mniej produkują mleczka, wosku i są mniej odporne na zatrucia chemiczne. Z łatwością atakują inne patogeny, a zwłaszcza grzybice oraz wirusy.

Sporowiec pszczeli jest pasożytniczym pierwotniakiem chorobotwórczym, zagrażającym wyłącznie dorosłym pszczołom. Poza organizmem pszczoły występuje w formie przetrwalnikowej otoczony chitynową otoczką, która zapewnia wytrzymałość w niekorzystnych warunkach nawet przez 2 lata. Spory są wrażliwe na podgrzewanie i giną w temp. 49 stopni C, utrzymywanej przez 24 godz.

Objawy choroby:
- Chorobę najlepiej rozpoznać podczas pierwszych wiosennych oblotów. Pełzające pszczoły przed ulem, z rozdętymi i ciężkimi odwłokami, z których po ucisku wypryskuje rzadki, żółtawy kał o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu.
- Przeładowanie jelita grubego powoduje wydalanie kału, jeszcze przed pierwszym oblotem. Niemogące latać pszczoły wydalają kał na plastry, ściany ula, zatwoty i maty.
- Choroba skraca długość życia pszczół o 30%. Największa śmiertelność występuje wiosną. Ubytek pszczół może być znaczny, powoduje silne osłabienie rodziny.
- W chorej rodzinie, loty robotnic są rzadkie, słabnie tempo rozwoju i znacznie zmniejsza się produkcyjność rodziny.

Leczenie choroby:
ze względu na jej powszechne występowanie w pasiekach, pszczelarze niejako przyzwyczaili się i nie przywiązują należytej uwagi do zwalczania tej groźnej choroby. W sytuacji, kiedy nie dysponujemy żadnym środkiem leczniczym, szczególnego znaczenia nabierają wszelkie zabiegi radykalnie obniżające obecność spor pasożyta w ulu:
- Podstawą walki z chorobą jest czyszczenie mechaniczne i dezynfekcja całego sprzętu pasiecznego. Łatwym i skutecznym zabiegiem jest opalanie elementów drewnianych i metalowych, przy użyciu palnika gazowego.
- Przesiedlenie rodzin do czystego, odkażonego ula, połączonego z wymianą plastrów. Gniazda powinny być dostosowane do siły rodziny i starannie ocieplone. Można zastosować podkarmianie syropem lub ciatsem z dodatkiem olejku anyżowego lub eukaliptusowego.
- Ul pobrudzony kałem nadaje się do dalszego używania, po starannym oskrobaniu i opalaniu. Ule powinno się opalać zapobiegawczo co 2 lata.
- Plastrów z zapasami wycofanych z chorych rodzin lub pochodzących z rodzin padłych, nie wolno wykorzystywać do podkarmiania innych rodzin.
- Należy zwrócić uwagę na czystość poidła na pasieczysku, z którego korzystają zarówno pszczoły zdrowe, jak i chore, zostawiając plamy kału z zarodnikami.
- Zapobieganie rabunkom i błądzeniu pszczół.
- W pasiekach wychowujących matki, powinien obowiązywać rygor sanitarny w zakresie systematycznego odkażania sprzętu hodowanego, higieny w ulach i pracowniach.
- Poszerzanie gniazd powinno odbywać się tylko za pomocą węzy i odkażonych plastrów parami stężonego kwasu octowego.

Choroby pszczół - rozpoznawanie i leczenie

Zwalczanie chorób pszczół w Polsce regulowane jest dyrektywami Unii Europejskiej i Zaleceniami Międzynarodowej Organizacji Zdrowia zwierząt. W związku z zakazem stosowania antybiotyków i sulfonamidów, leków wykorzystywanych do tej pory w zwalczaniu większości chorób, obecna walka z chorobami wymaga nowych metod leczenia, związanych głównie z przestrzeganiem wykonywania zabiegów w gospodarce pasiecznej, które zarówno likwidują istniejące choroby, jak i zapobiegają ich powstawaniu.

Dlatego do walki z chorobami zaleca się:
- częstą wymianę plastrów w gnieździe pszczelim
- wprowadzanie co roku do pasieki dużej ilości węzy
- stosowanie i przestrzeganie higieny na każdym etapie produkcji pasiecznej
- odkażanie bieżące oraz dezynfekcja uli, plastrów i całego sprzętu pasiecznego
- okresowe badanie stanu zakażenia pasieki