Ochrona gniazda

 W sytuacji zagrożenia, pszczoły robotnice aktywnie bronią swojego gniazda. Wejścia do ula strzeże stale grupa robotnic zwana strażniczkami. Jeśli coś je zaniepokoi, przyjmują charakterystyczną postawę i wydziela feromony alarmowe. Substancje te informują pozostałe robotnice o obecności wroga i skłaniają je do ataku. Pszczoły najchętniej atakują włochate, ciemne i kontrastowo ubarwione obiekty, które gwałtownie się poruszają. Przy rozpoznawaniu celu ataku kierują się także węchem. Śmiertelna dawka użądleń dla zdrowego człowieka wynosi około 500. 

Osa

 Osa pospolita jest koloru czarno - żółtego, na tułowiu przeważa czerń a na odwłoku kolor żółty. Układ plamek na ciele jest unikalny dla każdego osobnika. Wyglądem osy bardzo różnią się od pszczół. Posiadają bardzo wąskie, bursztynowo zabarwione skrzydła i wyraźnie żółte kończyny. Osy zaskakują również brakiem owłosienia. Osa jest oczywiście niechcianym gościem w ulu, nie tylko ze względu na rabunkowy charakter odwiedzin, ale również z powodu bezpośredniego zagrożenia życia pszczół. W odróżnieniu od pszczół są wszystkożerne i nie gardzą innymi owadami. Osy budują gniazda z celulozy, która przypomina masę papierową o szarym zabarwieniu. Osy mogą osiągnąć długość 30 mm. Chociaż ukąszenie osy są dla człowieka bolesne, to sam jad nie jest szczególnie niebezpieczny.

Użądlenia

 Aby nie doszło do użądlenia, należy unikać: przebywanie na drodze lotu pszczół, szybkich ruchów, potrąceń ula, ostrych zapachów, hałas, włochatych i ciemnych ubrań. Po użądleniu należy zachować spokój, nie rozcierać miejsca użądlenia i nie zabijać pszczoły. Wyzwalające się substancje zapachowe mogą przywabiać inne, gotowe do ataku pszczoły. Wyjmując żądło nie należy też ściskać pęcherzyka jadowego, aby uniknąć wtłoczenia dodatkowej porcji jadu.

Walka pszczół

 Przy wejściu do ula walka pszczół ma najczęściej charakter zaczepno - zapaśniczy. Chodzi głównie o odpędzenie intruza. Jeżeli popychanie i poszturchiwanie nie pomogły - dojdzie do rękoczynów. Jeżeli i to nie odniesie skutku, robotnice użyją żądła. Osobnik z innej rodziny, który pomimo straży na wejściu pojawi się w gnieździe, zostanie zabity. Przeżyje, jeśli przyniósł nektar bądź pyłek. Również młoda pszczoła, która jeszcze nie nabyła zapachu własnego roju, może przeżyć.

Aparat żądłowy

 Pszczoła posiada aparat żądłowy, którego użycie w przypadku człowieka, kończy się dla niej tragicznie. Zadziory na końcach żądła uniemożliwiają wyciągnięcie do ze skóry człowieka lub innego zwierzęcia. Następuje więc urwanie całego aparatu żądłowego, wskutek czego pszczoła ginie. Jeśli jednak użądli ona inną pszczołę lub osę, może żądło wyciągnąć bez problemu.

Atak

 Pszczoła nie atakowana sama nie atakuje. Jest to stwierdzenie prawdziwe z pewną modyfikacją. Naturalny instynkt każe jej bronić własnego gniazda oraz nagromadzonych zapasów. Za bezpieczną granicę uważa się odległość większa niż 10 metrów od ula. Poza tą "strefą rażenia" pszczoły zajęte zbieraniem nektaru są neutralnie spokojne. Użądlenia w takich przypadkach ma najczęściej charakter przypadkowy, np. zaplątanie się pszczoły we włosy, dotknięcie jej na zrywanym kwiatku, chodzenie boso po trawie albo niepotrzebne przygniecenie.

Taniec pszczół

 Interesującym fenomenem życia społecznego pszczół jest specyficzny taniec sygnalizacyjny, który zbieraczka odbywa w gnieździe po odkryciu nowego źródła pożytku. Jeśli znajduje się ono blisko, pszczoła tańczy zataczając koło, jeśli dalej, wtedy tańczy po linii tworzącej półksiężyc. Jeszcze dalsze źródło pożytku sygnalizowane jest ósemki. Krzywe i kąty, które znaczy w tańcu zbieraczka, są dodatkowymi informacjami o położeniu źródła pożytku w stosunku do słońca. Rodzaj podrygów informuje o skali trudności przedsięwzięciu. W chwili bezczynności pszczoła tkwi nieruchomo lub przechadza się. 

Pszczoły i woda

 Byle tylko dostać się na twardy grunt, to wysuszenie pójdzie jak z płatka.

Pole widzenia

 Pszczoły mają stosunkowo słaby wzrok. Widzenie kasetonowe sprawia, że trudno jest im uniknąć pomyłek w ocenie odległości nad lustrem wody i ... niestety kończy się to często, drastycznie. Pszczoła odwrócona w wodzie "na plecy" ma małe szanse wyjścia z opresji.

Pszczoły w locie

Podczas lotu, w ciągu każdej minuty, pszczoła zużywa ponad 0,3 mg pokarmu. Najwolniej latają matki, najszybciej trutnie, a prędkość lotu robotnic zależy od ciężaru obnóży - z ładunkiem nektaru lub pyłku 4-8 m/s, a bez obciążenia 9-18 m/s. Lot pszczół zwykle odbywa się po linii prostej, 3-5 m nad ziemią. Przeszkody omijane są górą. Podczas silnych wiatrów robotnice latają tuż nad ziemią.

Instynkt

 Społeczny instynkt pszczół i ich gromadne życie, wraz z całą jego skomplikowaną organizacją, wytworzyło tak ścisłą więź między osobnikami tworzącymi rodzinę, że żadna z trzech postaci pszczół nie jest już zdalna do bytowania w pojedynkę, nawet przez krotki okres. Nie wspominając faktu, że ani sama matka, ani robotnice nie mogą w oderwaniu od siebie zapewnić ciągłości gatunku. 

Podział roju

 Po pewnym czasie rój odlatuje w miejsce wskazane przez pszczoły zwiadowczynie. Po wylocie części pszczół, w ulu pozostaje około 1/3 roju, a po kilku dniach z matecznika wygryza się młoda matka, która będzie pełnić rolę nowej królowej. I tak z jednego, powstaje nagle dwa roje.

Rójka

 Rójka występuje zazwyczaj od połowy maja do początku lipca i jest naturalnym zjawiskiem mającym na celu zachowania gatunku. Pszczoły wchodzą w nastrój rojowy, gdy w ulu robi się ciasno, jest bardzo dużo młodych pszczół, a królowa nie ma na składanie jajek. Gdy pszczoły decydują się na rójkę, zakładają mateczniki w celu wyhodowania nowych matek pszczelich. Królowa składa jaja do mateczników, a po kilku dniach od ich zasklepienia, wylatuje z ula z częścią pszczół. Taki rój zazwyczaj siada blisko, np. na gałęzi drzewa.

Zapylanie

 Podczas odwiedzania kwiatów przez pszczołę, na jej owłosieniu bywa od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milinów ziaren pyłku. Liczne roje nieustannie oblatują okolice w poszukiwaniu pożywienia, a efektem ubocznym ich pracy jest zapylanie kwiatów. Ten właśnie efekt uboczny dla pszczół, jest niezwykle cenny dla ludzi. Ponad 90% roślin owadopylnych jest zapylanych przez te pracowite owady. Ponad 700 gatunków roślin zawdzięcza pszczołom możliwość rozmnażania. Bez pomocy pszczół rośliny obcopylne prawie nie wydałyby owoców i nasion.

Skład pyłku

 Dwa obnóża, z których każdy ma masę 10 - 120mg, zawierają 3 - 4 milionów ziaren pyłku. Aby zebrać taką ilość, pszczoła musi odwiedzić średnio 500 kwiatów. Pyłek jest przede wszystkim środkiem wzmacniającym. Zawiera białka, tłuszcze, witaminy, mikroelementy i sole mineralne. Oddziałuje pozytywnie na trawienia. Ma właściwości lecznicze, podobnie jak roślina, z której był zebrany.

Obnóża

 Pszczoły znoszące do ula pyłek rozdzierają pylnik żuwaczkami i zlepiają ziarna pyłku w kulkę przy pomocy miodu, którego zapas zbierają do wola przed opuszczeniem ula. Gdy koszyczki na obu odnóżach, do którego pszczoła przesuwa pyłkowe kulki, napełnia się jak bukłaki, wówczas wraca ona do ula i oddaje pożytek pszczole magazynierce. W ciągu jednego sezonu pszczoły są w stanie zebrać 20 - 50 kg pyłku, a na wychów 10 tysięcy pszczół rodzina pszczela spożytkuje go do 1,5 kg.

Pyłek

 Pszczoły zbierają pyłek jako źródło pożywienia. Robotnice - zbieraczki pozostawiają przyniesione ''pacynki'' sklejonego pyłku w pierwszej napotkanej pustej komórce. Tutaj robotnice - magazynierki zajmują się układaniem zapasów. Napełniony zasobnik zostanie zasklepiony woskiem. W jednej komórce plastra mieści się do osiemnastu porcji obnóży, czyli około 140-180 mg pyłku. W ciągu jednego dnia rodzina pszczela jest w stanie zebrać od 100 do 400 g pyłku.

Zasklepianie komórek

 Zasklepianie komórek stanowi doskonałą formę hermetyzacji. Woskowa pokrywa izoluje wnętrze komórki od warunków atmosferycznych. W trakcie przeobrażania pełnego dla czerwiu, umożliwia przepoczwarzanie. Komórkom z pyłkiem zapewnia prawidłową fermentację do postaci pierzgi, a w wypadku miodu, daje możliwość przechowywania przez kilkadziesiąt lat.

Matecznik

 Matecznik to specjalna komórka dla wychowu matek. Larwa przeznaczona na matkę przez cały okres rozwoju jest karmiona wyłącznie mleczkiem pszczelim, co powoduje szybszy wzrost i przystosowanie do pełnienia roli matki. Czas od złożenia jaja do osiągnięcia stadium owada dorosłego to w przypadku matki 16 dni. Na budowę jednego matecznika pszczoły zużywają 80 razy więcej wosku niż na zwykłą komórkę.

Czerw trutowy

 Rozwój od jaja osobnika dorosłego trwa w przypadku trutnia 24 dni. Larwy trutowe, podobnie jak larwy robotnic, karmione są najpierw mleczkiem, a później mieszanką pierzgi i miodu. 

Czerw starszy

 Larwy szybko przybierają na wadze. Wzrost masy szacuje się na 500 - krotny w przeciągu zaledwie pierwszego tygodnia życia. Komórka z rozwiniętą larwą zostaje pokryta woskiem. Wtedy następuje przekształcenie w nieruchomą poczwarkę, z której dalej powstaje osobnik dorosły - pszczoła. Rozwinięta forma  robotnicy wygryza się z zasklepionej komórki na zewnątrz i natychmiast podejmuje pracę na plastrach.

Komórki - czerw młodszy

 Z jajeczka złożonego przez matkę do oczyszczonej komórki rozwija się larwa, która jest karmiona przez robotnice pracuje w ulu. Larwy robotnic karmione są mleczkiem przez pierwsze 3 - 4 dni życia, a w kolejnej fazie rozwoju otrzymują papkę złożoną z przekształconego pyłku i miodu. Rozwój od jaja do osobnika dorosłego trwa w przypadku robotnicy 21 dni. 

Budowa plastra

 Budowa plastra to również praca zespołowa. Pszczoły robotnice ustawiają się w odwróconą piramidę i podają sobie, zaczynając od dołu, przerabiane łuseczki wosku. Ostatnia w szeregu "woszczarka" dolepia łuseczki do powstającego plastra, używając przy tym doskonałego przyrządu pomiarowego, jakim są czułki. Co ciekawe, pszczoły nie określają poziomu ani pionu. Jednym wyznacznikiem przy budowie plastra są komórki sąsiadujące. Dwunastoczłonowe czułki pozwalają precyzyjnie określić rozmiary i zachować odległości.