Przegląd rodzin

Przegląd rodziny należy dokładnie przygotować. W zależności od pory roku i rozwoju rodziny potrzebne będą plastry, korpusy i inne środki pomocnicze, które muszą zostać zawczasu przygotowane i ułożone w zasięgu ręki. Dla ułatwienia oceny rodziny z każdej operacji przeprowadzonej przy rodzinie sporządza się notatki. Przed otwarciem ula sprawdza się notatki z poprzedniego przeglądu. Dla większej wygody w czasie rozkładania ula przygotowuje się pusty korpus lub np. stolik kempingowy.
Podstawowa zasada pszczelarzy mówi, że przed otwarciem gniazda rodziny pszczelej trzeba dobrze wiedzieć, po co się to robi, i w trakcie pracy nie tracić celu z oczu.Zasada ta odnosi się również do pszczelarzy hobbystów, kiedy to przeglądy przeprowadza się dla radości obcowania z pszczołami. Na początku przygody z pszczelarstwem jest to wręcz zalecane, bo przecież praktyki można nabrać tylko przez ćwiczenia. Ale nawet takie przeglądy powinny być przeprowadzane ze świadomością powziętego celu.
Rodziny ocenia się według pięciu następujących kryteriów:
- zapasy pokarmu - jeśli pożywienia jest mniej niż 4 kg, trzeba pilnie uzupełnić zapasy
- bezmateczność - w gnieździe musi być czerw we wszystkich stadiach rozwoju
- elipsa czerwia - zasklepiane komórki muszą mieć regularny zasklep o jednolitej barwie
- wielkość gniazda a siły rodziny - należy przy tym wziąć pod uwagę bieżący rozwój pnia - czy w zależności od pory roku siła rodziny powinna się zwiększyć, czy zmniejszyć
- nastrój rojowy - kontroluje się tylko między końcem kwietnia a czerwcem

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza - Gaszenie ognia

Najłatwiej, a przy tym najbezpieczniej, jeśli żar w podkurzaczu sam wygaśnie. Aby to przyspieszyć, wystarcza zatkać komin. Jeśli dodatkowo zamknie się otwory doprowadzające powietrze, żar wygasa w mgnieniu oka. Pozostałości spalania dobrze jest zostawić w podkurzaczu do czasu, aż będzie kolejny raz potrzebny - podwęglony i mocno wysuszony materiał będzie się wówczas lepiej palił. Byłoby szkoda, a na dodatek byłoby niebezpiecznie, wysypać gorący wkład.
Uwaga: przed otwarciem pierwszego pnia podkurzacz musi być zapalony i prawidłowo działać. Bez niego nie wolno podchodzić do rodzin !

Pierwsze psczoły - Zachowanie pszczelarza - Zapalanie podkurzacza

Do prac w ulu należy zakupić porządny podkurzacz i wykorzystywać w nim dobrej jakości paliwo. Produkowany przez urządzenie dym musi mieć zapach znośny zarówno dla pszczół, jak i dla jego użytkownika. Najlepszym paliwem jest wysuszone próchno z drzew liściastych, najlepiej z wierzby. Dobre i znośne zapachy uzyskuje się z resztek warzyw, szyszek drzew iglastych, wysuszone wrotycza i z wiórków oliwek bądź lawendy. Wióry drewniane dają się łatwo zapalić, a po wymieszaniu z resztkami warzyw lub lawendy palą się długo, dając przyjemny zapach. Same wióry, podobnie jak papier czy drewno wydzielają przy spalaniu nieprzyjemny, kwaskowaty zapach. Juta w naturalnej postaci, nieprzetwarzana stanowi idealne paliwo dla podkurzacza po zrolowaniu na długość i grubość urządzenia. Przygotowanego "skręta" wkłada się, gdy już się żarzy, do zbiornika paliwowego podkurzacza. W podobny sposób można włożyć zwiniętą tekturę.
Do zapalania podkurzacza wykorzystuje się dostępną w handlu podpałkę. Każdy pszczelarz ma na to własną receptę. Przed podejściem do pszczół należy upewnić się, że pali się nie tylko podpałka, ale i właściwe paliwo. Z tego powodu podkurzacz jest pierwszym urządzeniem uruchamianym na miejscu. Obserwując aktywność pszczół, możemy dmuchać w żar podpałki, aby nabrać pewności, że dodane paliwo też się zapaliło. Trzeba pamiętać, że niektóre paliwa mocno rozgrzewają urządzenie, należy położyć je na zielonej trawie - co dodatkowo zatrzyma też sadzę.

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza - Opanowanie pszczół

Tym, czym jest pejcz dla tresera zwierząt, tym dla pszczelarza jest podkurzacz. Pozwala nie tylko uspokoić pszczoły, ale wręcz umożliwia zapanowanie nad nimi. O takim działaniu decyduje sam dym, ale również sposób jego aplikowania rodzinie. O uspokojeniu owadów decydują dwa wywołane przy tym efekty. Po pierwsze jego zapach "przykrywa" produkowane przez pszczoły feromony alarmowe, eliminując w ten sposób poruszenie wśród pszczół nastawione na obronę. Odymianie przekazuje pszczołom ponadto sygnał: "pali się!", a wtedy mogą one zając się tylko jednym - ratowaniem dobytku. Robotnice napełniają wole do tego stopnia, że ledwo są wstanie unieść odwłok. W takim stanie owad odczuwa zadowolenie i praktycznie przestaje się martwić zagrożeniem. Poprzez uderzenia dymem pszczelarz może wymusić na pszczołach dodatkowy respekt, przy czym kluczową rolę odgrywa ciśnienie powietrza. Do silnych dmuchnięć można jednak uciekać się wyłącznie w sytuacji, gdy pszczoły mimo objedzenia wzlatują i nie chcą podporządkować się woli opiekuna. Po otwarciu ula trzeba cały czas śledzić zachowanie pszczół i jeśli zdarzają się wyloty czy próby ataku na pszczelarza, sięgać po podkurzacz.

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza

Opiekun pasieki musi uwierzyć w swoje umiejętności obchodzenia się z owadami. Na początku tę pewność da mu ubranie ochronne. Do prac w pasiece potrzebna jest umiejętność obserwacji zwierząt i dostrzegania, na co reagują. Niewątpliwie trzeba również mieć świadomość, że czasem może nam przydarzyć się użądlenie przez pszczołę, i nie jest to powód do wpadania w panikę. Aby przyzwyczaić się do użądleń, od razu można zacząć pracę w lekkich rękawiczkach. Nie gwarantują one 100% ochrony, więc w przypadku użądlenia część jadu przedostanie się do organizmu pszczelarza. Pozwoli to poznać reakcję danej osoby na jad pszczeli.

Pierwsze pszczoły - Przyzwyczajenia

W naszym przydomowym ogródku zawsze mieszkały dwie rodziny pszczele. Ich stanowisko znajduje się na południowej stronie działki, w cieniu ściany domu. Dokładnie przed ulami przebiega ścieżka, po której często chodzimy. Przy każdym przejściu przeszkadza się pszczołom, które muszą wykonywać uniki w czasie lotu do uli. Jeśli stanie się w obszarze wlotu do ula, pszczoły kręcą się w kółko, oczekując aż sytuacja się rozwiąże. Praktycznie nigdy nie zdarzyło się, aby kogoś użądliły, nawet gdy kilka razy dziennie ścieżką przemierzały zastępy dzieciaków. Pszczoły zwyczajnie się przyzwyczaiły do przechodniów, którzy nie stanowią dla nich zagrożenie. Z drugiej strony, nigdy nie pogodziły się z silnikową kosiarką do trawy. Zawsze denerwuje je wytwarzany hałas i długo trwa, zanim straże przy wylocie do ula zostaną osłabione.

Pierwsze pszczoły - Zachowania uwarunkowane genetycznie.

Wśród rodzin pszczelich można spotkać i takie, które są wyjątkowo chętne do atakowania, i takie, które są bardzo spokojne. Na początku przygody z pszczelarstwem najlepiej szukać owadów spokojnych, a dopiero potem martwić się o zachowanie łagodnie usposobionej linii hodowlanej. Jest to również ważne dla pszczelarza, jak i dla osób przechodzących lub mieszkających w okolicy pasieki. W przypadku łagodnych rodzin dużo łatwiej jest przeprowadzić wiele prac, np. kontrole przebiegają szybciej, gdyż pszczoły pozostają na plastrach. Jeśli natomiast ma do czynienia z owadami bardziej przejętymi obroną własną niż zbieraniem miodu, trzeba wymienić matki na takie, które zapewnią łagodniejsze potomstwo.

Pierwsze pszczoły - Neutralizacja zapachów.

Jeżeli pszczelarz ma wrażenie, że pszczoły go nie lubią, przyczyną tego może być jego zapach. W takiej sytuacji zaleca się umycie rąk w wodzie z dodatkiem octu. Ocet ma tu lekkie działanie ochronne i repelentne. Inny sposób polega na wykorzystaniu goździków pozostawionych do nasiąknięcia w litrze wódki. Po wlaniu odrobiny takiego "likieru" do wody w spryskiwaczu należy spryskać nim siebie lekko dłonie i twarz.

Pierwsze pszczoły - Wpływ na odruchy obronne.

Zachowania obronne pszczół są praktycznie niewidoczne podczas dobrych pożytków i ciepłej pogody. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda po nastaniu chłodniejszych dni i ustaniu zbiorów. Jeśli w tym czasie zdarzy się rabunek pokarmu lub miodu, ul zostaje postawiony w stan gotowości bojowej i ochronnej przeciw intruzom. Odruchy obronne wzmaga dodatkowo bezmateczność rodziny. Często można wtedy usłyszeć wydawane przez owady odgłosy zachęcające robotnice do obrony i żądlenia. Pszczoły sygnalizują tożsamość intruza za pomocą różnych feromonów alarmowych. Ciemne, owłosione obiekty oceniane są przez pszczoły jako znaczenie bardziej niebezpiecznie niż intruzi o jasnym ubarwieniu. Podwyższona obronność względem ciemnych, włochatych i, nie daj Boże, szybko przy tym poruszających się obiektów wynika najprawdopodobniej z pierwotnego instynktu pszczół, być może wykształconego wskutek ciągłego zagrożenia, które dla zbiorów miodu stanowiły niedźwiedzie.

Pierwsze pszczoły - Postepowanie z pszczołami.

Pszczoły miodne muszą codziennie spędzić trochę czasu na wolnym powietrzu. Mogą przetrwać tylko wtedy, gdy są w stanie rozpoznać i odpędzić wrogów i rabusiów. Nie jest im jednak łatwo odróżnić swojego opiekuna od intruzów. Przecież podczas przeglądów i prac związanych z opieką nad pszczołami pszczelarz nie zachowuje się w sposób wyraźnie odmienny od zwykłego rabusia. Otwarcie mrocznego wewnątrz ula i wyjmowanie plastrów przez odymianiu pszczół to nic innego, jak zerwanie pokoju, wkroczenie na pszczele terytorium, podpalenie i rabunek. Tylko ciągle selekcja łagodnie usposobionych rodzin i dobra znajomość reakcji owadów umożliwia hodowlę pszczół pokojowo do nas nastawionych.

Pierwsze pszczoły - Odbiór pszczół

Najlepszy sposób na przeniesienie pszczół do nowego właściciela to ich osiedlenia w docelowym ulu w obecności sprzedającego. Kupujący może wtedy od razu zorięntować się, na jakim etapie rozwoju jest nabyta rodzina, jak się zachowuje i na ile pszczoły są łagodne. Przy takim przesiedleniu często można również zobaczyć matkę pszczelą, co dodatkowo upewnia nabywcę, że wszystko jest w porządku. Jeśli jednak nie zauważy się matki, należy sprawdzić, czy jest czerw we wszystkich stadiach rozwojowych. Po sprawdzeniu owady można zabrać do pasieki kupującego. Jeżeli tylko jest taka możliwość, warto przeprowadzić odbiór w opisany sposób - dla dobra obu stron biorących udział w transakcji.

Pierwsze pszczoły - Na co zwracać uwagę przy kupowaniu pszczoł?

- Przede wszystkim należy sprawdzić, czy rozmiar ramki pasuje do posiadanego sytemu uli
- Ile plastrów obsiada oferowana rodzina
- Iloma plastrami z czerwiem dysponujemy
- Z którego roku jest matka pszczela
- Czy rodzina pochodzi z linii hodowlanej o łagodnym usposobieniu?
- Czy plastry są świeżo odbudowane
- Najważniejsze: pasieka powinna mieć ważne świadectwo zdrowia !

Pierwsze pszczoły - Roje

Taką samą możliwość wystartowania oferują roje. Mogą to być zarówno roje naturalne, jak i sztucznie utworzone. Wcześnie przyjęte roje pozwalają nawet, o ile panują dogodne warunki pogodowe, liczyć na niewielkie zbiory miodu już w pierwszym sezonie. Również te roje muszą do jesieni rozwinąć się do siły gwarantującej przetrwanie mrozów. Dojrzałe roje są odpowiednie do zasiedlenia uli, które nie nadają się do przetwarzania odkładów. W okresie pożytku lub w wyniku ich podkarmiania roje zabudowują bardzo dużo plastrów.
Początkujący pszczelarz może nie rozpoznać braków oferowanej do sprzedaży rodziny, dlatego pewną gwarancją jest tu świadectwo zdrowia. Nie można o nim zapomnieć nawet wtedy, kiedy pszczoły dostaje się w prezencie. Przyjmując niezbadane owady, ani sobie, ani darczyńcy nie wyświadczamy przysługi, ponieważ razem z prezentem mogą też zostać przeniesione choroby.

Pierwsze pszczoły - Młode rodziny - najlepsze na początek.

Bardzo dobrym rozwiązaniem na początek przygody z pszczelarstwem jest zakup dwóch, trzech nowo utworzonych rodzin (odkładów) w trakcie sezonu, mniej więcej w połowie czerwca. Młoda rodzina powinna pochodzić z dobrego materiału hodowlanego, a pszczoły - muszą być łagodnie usposobienie. Młode odkłady to kompletne rodziny pszczele. Dają się łatwo kontrolować początkującemu pszczelarzowi, który - jeśli tylko ma takie życzenie - może nawet przyjrzeć się z bliska matce pszczelej. Gniazda młodych rodzin, licząc od czterech do sześciu plastrów, są "przejrzyste" i łatwo obserwować postępujący z tygodnia na tydzień rozwój pszczół. Wraz ze wzrostem siły i przekształceniem odkładu w pełnoprawną rodzinę rosną też umiejętności pszczelarza i jego zrozumienie zachodzących w ulu procesów. Dysponując dwoma czy trzema odkładami, możemy porównywać ze sobą rodziny. W każdym przypadku rodziny muszą do jesieni osiągnąć liczebność niezbędną do przetrwania zimy.

Pierwsze pszczoły

Najlepszy sposób na zdobycie pierwszych rodzin to wycieczka do pobliskiej pasieki, a stąd do lokalnego związku pszczelarskiego. Tutaj najłatwiej uzyskać wskazówki i adresy hodowców pszczół, zajmujących się sprzedażą rodzin lub odkładów. Niemal w każdej pasiece czytuje się fachowe czasopisma, w których zawsze można znaleźć namiary na pszczelarzy sprzedających rodziny. Oczywiście, wiele informacji można też znaleźć przez internet. Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby nie przeglądać ofert z drugiego końca kraju, skoro wiele pasiek hodowlanych można znaleźć często w pobliżu miejsca zamieszkania.

Wyposażenie na początek - Koszty organizacji pasieki - Koszty utrzymania pasieki

Bieżące koszty roczne obejmują: pokarm dla pszczół, węzę, wymianę matek, lekarstwa, ubezpieczenia, składki i opłaty, i są niezależne od kosztów inwestycji. W skali roku wynoszą one 200 - 300 zł.
Aby ocenić, czy urządzona pasieka zapewni w przyszłości zarobek, przeprowadzamy bilans zysków i strat, który może wyglądać na przykład tak:
W zależności od lokalizacji i wielkości pasieki każda rodzina może wyprodukować od 10 do 20 kg miodu. Przychód ze sprzedaży 10 kg miodu to jakieś 140 zł. Pozwala to pokryć część kosztów utrzymania rodzin.
Jeśli co roku zbiera się ponad 10 kg miodu, to nadwyżkę traktować można jako zysk. Na przykład jeśli z jednego ula zbiera się 25 kg miodu, to sprzedaż pozostałych 15 kg stanowi czysty zysk.
Jeśli uda się zakupić używane narzędzia do przetwarzania miodu, wówczas koszty inwestycyjne są znacząco niższe. Ważne jest przy tym, aby jakość tych urządzeń nie wzbudzała zastrzeżeń.

Koszty organizacji pasieki - Wyposażenie

Są różne sposoby na rozpoczęcie przygody z pszczołami. Czasami mamy szczęście i przejmującą już istniejącą pasiekę, gdzie jedyne koszty to modernizacja uli. Albo też otrzymujemy w prezencie jedną czy dwie rodziny wraz z ulami dla nich. Najczęściej jednak początkujący sympatyk pszczół musi sam ponieść wszystkie koszty - począwszy od zakupu najmniejszych gwoździ i śrubokrętów aż po miodarkę.

Koszty ogranizacji pasieki

Osoba, która chciałaby się zająć użytkowaniem pszczół zadaje zwykle na samym początku pytanie o koszty urządzenia pasieki, np. takiej, która obejmuje pięć rodzin, i jej późniejszego utrzymania.

Wyposażenie na początek - Najważniejsze narzędzia pszczelarskie - Sprzęt do prac przygotowawczych i do pozyskiwania wosku.

Dla każdej rodziny w jednym sezonie potrzebne będzie od 15 do 30 ramek z węzą. Zanim wlutuje się węzę, w ramkach musi być naciągnięty drut. Do tego celu, jak również do wykorzystywania wosku z ramek pracy, potrzebne są takie urządzenia jak: lutownica, drut do ramek, węza, topiarka słoneczna do wosku, młotek, obcęgi i lutownica gazowa.

Wyposażenie na początek - Najważniejsze narzędzia pszczelarskie - Ubranie robocze

Specjalny strój pszczelarski chroni przed zabrudzeniem, kontaktem z propolisem, a przede wszystkim - przed użądleniem owadów. W sklepach można kupić pełne kombinezony lub same bluzy pszczelarskie. W rękawach powinny mieć one gumowe ściągacze, pozwalające zabezpieczyć ramiona przed przedostawaniem się do środka pszczół. Nogawki spodni warto schować w wysokich butach - pszczoły, które dostaną się do wnętrza nogawek i wspinają w górę nogi wzbudzają w większości pszczelarzy pewien niepokój. Początkujący pszczelarz powinien bezwzględnie zakładać pełny kombinezon. Tylko w ten sposób będzie mógł bez obaw otworzyć ul i zapoznać się nie tylko z temperamentem swoich pszczół, ale i z ich reakcją na, nie zawsze trafne, operacje. Oczywiście, nawet pod ochroną kombinezonu nie można pozwalać sobie na bezmyślne działania.
Ochronę twarzy zapewnia kapelusz lub inne nakrycie głowy. W żadnym przypadku takie nakrycie nie może spadać głowy przy pochyleniu się, inaczej skończy się na zajmowaniu się kombinezonem zamiast pszczołami. Szeroka oferta rynkowa ubrań ochronnych wymaga krytycznego podejścia do zakupów. Czarna siatka ochronna w kapeluszu nie może przylegać do nosa, który dla pszczół może okazać się wystarczająco atrakcyjnym obiektem ataku.
Dobre rękawice pszczelarskie są wykonane ze skóry i mają długie mankiety z materiału. Ich rozmiar należy starannie dobierać. Bardzo niewygodnie pracuje się w za dużych rękawicach - palce za długie już o 1 cm odbierają czucie dotykanych przedmiotów, a wystające fragmenty rękawicy bezustannie o coś zahaczają lub zostają gdzieś przytrzaśnięte. Jeżeli przy wykonywanych w ulu pracach potrzebna jest tylko ochrona przed pszczelim kitem i brudem, można założyć zwykłe rękawice kuchenne. Lateks zapewnia lepsze czucie w palcach, a gumowa warstwa nieźle chroni przed użądleniami. Ponieważ przy pracach w pasiece często panuje ładna, słoneczna i ciepła pogoda, zalecany jest strój jasny i lekki.

Wyposażenie na początek - Najważniejsze narzędzia pszczelarskie - Szczotka

Najlepsze do prac pasiecznych są szczotki z miękkim, białym lub jasnym włosiem naturalnym. Szczotki z twardym włosiem uciskają owady i denerwują je. Natomiast czarne włosie może obudzić w pszczołach instynkt obronny i rodzina może zaatakować i zacząć żądlić ciemny, włochaty obiekt, szybko poruszający się nad plastrem. Do niewielkich prac (np. omiatanie z pszczół ramek hodowlanych) zamiast szczotek można używać gęsich piór.

Wyposażenie na początek - Najważniejsze narzędzia pszczelarskie - Dłuta pszczelarskie.

Czasem zamiast dłut korzysta się z płaskich śrubokrętów, szpachelek malarskich lub metalowych rylców. Nie ma przeciwwskazań do ich wykorzystania w praktyce pasiecznej, jednak nie zastąpią one specjalnych dłut pszczelarskich. Dłuta takie są potrzebne do ścinania języczków woszczyny, podważania ramek, oddzielania sklejonych plastrów od siebie, zdrapywania zanieczyszczeń z powierzchni i łączników. Mocno złączone i zakitowane korpusy można wyczyścić tylko bardzo płaskimi i sztywnymi dłutami. Końcówka z zagięciem przewidziana jest do czyszczenia felców i podważania ramek. Długo, przy całej swojej uniwersalności i szerokiej przydatności podczas przeglądów rodzin, jest nieodzownym narzędziem opiekuna pasieki.

Wyposażenie na początek - Najważniejsze narzędzia pszczelarskie - Podkurzacz.

Podkurzacz z miechem to dziś najwygodniejszy i najlepsze narzędzia do odymiania pszczół, które pozwala łatwo poskromić je w rodzinie. Dmąc w miech, pszczelarz wypuszcza dym, który nie tylko uspokaja owady, ale też sprawia, że odczuwają one pewien rodzaj onieśmielenia. Niezbyt fortunnym rozwiązaniem są podkurzacze na baterię lub napędzane nakręcaną sprężyną, które drażnią pszczoły, a przy tym nie wytwarzają dostatecznego strumienia dymu. Trzymane w ustach fajki - podkurzacze Dathego również nie spełniają dziś swojej roli, choć ich wykorzystanie pozostawia pszczelarzowi wolne ręce i daje dużą swobodę pracy. Gdy jednak pojawia się potrzeba podkurzania ula, użytkownik takiej fajki musi niemal "wypluć płuca". Co więcej, długotrwałe korzystanie z fajek silnie obciąża siekacze.

Wyposażenie na początek - Narzędzia i skrzynki narzędziowe cd.

Zawartość skrzynki narzędziowej
Niezbędne elementy wyposażenia:
- podkurzacz
- paliwo do podkurzacza
- zapałki
- dłuta pszczelarskie
- szczotka
- spryskiwacz do wody
- klateczki na matki
- książka pasieczna
- pinezki
- nóż
Wyposażenie na każdą sytuację:
- mały młotek, szczypce, śrubokręt
- cienki drut
- małe pudełeczka z gwoździami i śrubkami
- fajka szklana do wyłapywania matek pszczelich
- zestaw do rysowania
- spinacze
- taśma klejąca
- zapasowe zapałki
- dłuta z rozpierakiem
- maść na użądlenia

Wyposażenie na początek - Narzędzia i skrzynki narzędziowe.

Aby móc solidnie kontrolować stan rodzin pszczelich oraz poluzować i wyjmować plastry z ula, potrzebne są specjalne narzędzia i urządzenia. Podstawowe wyposażenie pszczelarza obejmuje podkurzacz, dłuta i szczotkę do zmiatania pszczół. Oczywiście, do podkurzacza potrzebne jest paliwo i jakaś zapalniczka lub zapałki. Do tego dochodzą jeszcze drobne części, bez których nie da się obejść.
Warto przygotować sobie skrzynkę na narzędzia i drobne akcesoria.

Wyposażenie na poczętek - Podstawa pod ul

Aby uchronić ule przed niszczeniem, nie ustawia się ich bezpośrednio na ziemi. W roli podstawki można wykorzystać drewnianą kratkę, zbitą z czterech desek zamocowanych pod kątem prostym. Całość tworzy prostokąt o szerokości dwóch korpusów i głębokości jednego korpusu. Alternatywnym rozwiązaniem są składane, przenośne podstawy.

Wyposażenie na początek - Ule

Z bogatej oferty sklepów pszczelarskich należy wybrać ul odpowiadający naszym potrzebom. Najczęściej wybór pada na systemy wielokorpusowe. Osoby zainteresowane chowem pszczół, ale niedysponujące dostateczną siłą fizyczną pozwalającą im dźwigać ciężkie korpusy, nie muszą jednak się zniechęcać. Korzystając z uli takich jak stojaki czy leżaki, możemy wygodnie opiekować się pszczołami, bez specjalnego wysiłku fizycznego.
Jeśli chcemy zbierać miód spadziowy, powinniśmy zdecydować się na dzieloną część gniazdową. Lepszy jest przecież miód  w słoikach niż miód w formie pozostawionego rodzinie na zimę pokarmu (nieodpowiedniego zresztą dla pszczół).

Pierwsze kroki - Odpowiedni moment - Wiosna

To najlepszy moment, jeśli chce się szybko zarobić pierwsze pieniądze. Zresztą, wielu praktykujących pszczelarzy poleca wyłącznie tę porę roku na rozpoczęcie pracy z pszczołami. Wymaga to jednak sporo przygotowań, aby młodego pszczelarza nie przerósł natłok obowiązku. Wiosenny rozwój rodziny przebiega w różny sposób, i czasem rzeczywiście jest to nieustanna gonitwa. Jeśli przejmuje się rodzinę na początku okresu występowania pożytków, przejmuje się też obowiązek przygotowania ramek, dokonania poszerzania gniazd, tworzenia nowych rodzin, zapobiegania nastrojowi rojowemu, określenia dojrzałości miodu, miodobrania, przetworzenia miodu i wiele innych.
Pszczoły kupowane na wiosnę są zasadniczo nieco droższe, ponieważ sprzedawca poniósł ryzyko i koszty związane z ich przezimowaniem. Jeśli jednak wybierze się właściwe miejsce na pasiekę i jeśli  ma się w życiu trochę szczęścia, już pierwszy sprzedany miód może pokryć poniesione koszty. Oczywiście nie obejmuje to jeszcze kosztów bieżących.
Aby wiosenny start zakończył się sukcesem, konieczne jest staranne przygotowanie. Trzeba mieć dostateczny zapas ramek z węzą, korpusów, kompletny park maszynowy do produkcji miodu itd. Zaprzyjaźniony pszczelarz jest wtedy szczególnie cennym towarzyszem.

Pierwsze kroki - Odpowiedni moment - Jesień

Jesienny debiut pomaga zgromadzić adeptowi pszczelarstwa odpowiednie doświadczenie i pozwala mu już w zimie oddawać się obserwacji pszczół. Pszczelą rodzinę przejmuje się po dokarmianiu. Ponieważ przejmuje się na siebie także ryzyko związane z przezimowaniem pszczół, ich cena jest często korzystniejsza. Ważnym aspektem pielęgnacji pszczół jest dziś zwalczaniem warrozy. Na początku zimy przeprowadza się więc likwidację pozostałych po jesiennym leczeniu resztek roztoczy. Już choćby z tego powodu jesień jest dobrą porą na debiut - daje szansę na wcześniejsze przygotowanie się do tych prac i ewentualnie zorganizowanie pomocy kolegów pszczelarzy.
Jest jeszcze jedna zaleta: jeśli ma się już urządzony w ogródku ul, z o wiele większym zapałem studiuje się literaturę i katalogi pszczelarskie. A i na dalsze szkolenie uczęszcza się z większym entuzjazmem.

Pierwsze kroki - Odpowiedni moment

Nie ma ograniczeń odnośnie pory roku, w której należy rozpocząć chów pszczół. Można zacząć na wiosnę, latem i jesienią. Nawet w zimie można zająć się pszczelarstwem, jeśli dostawcy zgłosi się zapotrzebowanie na pszczoły. Ta pora roku jest dobra, aby przyjrzeć się ofercie sklepów pszczelarskich i zasięgnąć w nich porady. Na wiosnę, w "ferworze walki", często nie ma na to czasu.

Pierwsze kroki - Odpowiednie cechy charakteru

Jeżeli jesteś zainteresowany zachodzącymi w przyrodzie procesami, masz dar obserwacji, chętnie zajmujesz się zwierzętami, lubisz spędzać czas na łonie natury, a przy tym chciałbyś też zbierać jej dary - masz najważniejsze cechy charakteryzujące dobrego pszczelarza. Na pewno przyda ci się też smykałka do prac ręcznych.
Prawidłowego obchodzenia się z pszczołami można się nauczyć. Przed ich żądłami można się ochronić. Z pewnością nie pomoże ci strach przed nimi - konieczne jest jego opanowanie, np. poprzez okazjonalne poddawanie się użądleniom. Na szczęście, choć użądlenia przez pszczoły nie można całkiem wykluczyć, to w praktyce pszczelarskiej są one rzadkie.

Pierwsze kroki

No dobrze - zainteresowanie zajmowaniem się pszczołami już jest, a co dalej? Najlepszy początek to wizyta w pobliskiej pasiece, a następnie w lokalnym związku pszczelarskim. Tam często okazuje się, że dla początkujących pszczelarzy organizowane są specjalne kursy, dowiemy się również, kto i gdzie je prowadzi. Poprzez lokalne organizacje pszczelarskie można nawiązać kontakt z mieszkającymi w okolicy pszczelarzami, którzy w razie potrzeby posłużą radą i podadzą pomocną dłoń. Zdecydowanie najważniejsze jest zaliczenie odpowiedniego kursu dla początkujących. Oprócz podstaw teoretycznych, kursy takie obejmują również zajęcia praktyczne, a w wielu przypadkach stwarzają one okazje do nabycia własnych rodzin lub odkładów pszczelich.

Praktyczne pszczelarstwo

Jest wiele powodów, dla których warto zająć się użytkownikiem pszczół. Jednym z najpowszechniejszych jest miód, którego smak budzi w ludziach chęć samodzielnej jego produkcji. Ale powodem rozpoczęcia przygody z pszczołami może być również podziw dla ich pilności i umiejętności, które poznaje się z opowiadań albo kontaktów z praktykującymi pszczelarzami. Może nim być także spotkanie z rojem pszczół, który można czasem zobaczyć, jak uwiązuje się na krzaku.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Kwas mlekowy

Pszczoły na plastrach wyjętych z ula są spryskiwane 15% roztworem kwasu mlekowego. W ten sposób nie przedostaje się on do komórek z czerwiem. Jest to metoda nadająca się do zwalczania resztek Varroa w rodzinach, jak również do redukcji stopnia infekcji w nowo utworzonych rodzinach, które nie mają jeszcze czerwia. Na każdy plaster obsiadany przez pszczoły potrzeba 3-4 ml kwasu.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych

Na co zwrócić uwagę, aby otrzymać jak najlepsze rezultaty?
- rodzina musi znajdować się już w kłębie zimowym
- w ulu nie może być żadnego czerwia
- temperatury na zewnątrz muszą mieścić się w przedziale od -5 stopni C do 5 stopni C
- przygotowany roztwór musi być całkowicie jednorodny, bez widocznych kryształków kwasu. Kryształki nie mogą osadzać się na dnie butelki - w razie potrzeby należy podgrzać ciecz do temperatury 20 stopni C
- kłąb należy spryskać równomiernie
- przy rodzinach zajmujących dwa korpusy jeden z nich można zdjąć
- w zbitym kłębie substancja trafi tylko na pszczoły zewnętrze, czego skutkiem jest bardzo niska skuteczność operacji
Uwaga: wielokrotne opryskiwanie kwasem szczawiowym w krótkich odstępach czasu może znaczenie osłabić pszczoły!

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Sporzadzanie roztwpru kwasu szczawiowego

1. Ustalamy potrzebną objętość cieczy.
2. Do butelki z szeroką szyjką wlewamy ciepłą wodę - połowę docelowej objętości i wymaganą ilość dyhydratu kwasu. Całość mieszamy, potrząsając, aż kwas całkowicie rozpuści się w wodzie. Nie mogą osadzać się przy tym jego kryształy, dlatego temperatura roztworu musi wynosić 20 stopni C.
3. Dodajemy 500 ml syropu lub roztworu cukru 3:2. Mieszamy, potrząsając butelką.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Kwas szczawiowy

Stosowane roztwory kwasu szczawiowego są przeznaczone do leczenia rodzin nieposiadających czerwia. W tym okresie możliwe jest zaaplikowanie kwasu metodą odparowywania do atmosfery ula za pomocą odpowiednich urządzeń. Kwas szczawiowy to substancja znajdująca się w wielu artykułach spożywczych np. rabarbarze, czekoladzie, burakach ćwikłowych. Jeśli nie jest używany w dużych ilościach, to - według obecnego stanu wiedzy - nie powoduje szkodliwych efektów ubocznych.
Pracując z kwasem szczawiowym, musimy pamiętać o ochronie, ponieważ konieczna będzie praca z roztworami o wysokim stężeniu i przebywanie w oparach kwasowych.
- Przy korzystaniu z kwasu szczawiowego należy bezwzględnie unikać kontaktu ze skórą i wdychania substancji
- Najlepiej sprawdzone w praktyce są roztwory 3%, sporządzone przez rozpuszczenie 30g dyhydratu kwasu szczawiowego w 1:1 roztworu wodnego cukru 1:1. W ulach dwukorpusowych stosujemy 50 ml takiego roztworu, w jednokorpusowym 25 ml. Spryskujemy nim kłąb zimowy.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Kontrola działania kwasu

Dwa dni po przeprowadzeniu leczenia należy policzyć martwe roztocza na dennicy. Najpierw obumierają pasożyty dorosłych pszczół, ale wraz z wygryzieniem się młodych owadów, do dennicy trafiają roztocza uwalniane z czerwia. W kolejnych dniach - nawet do 12 dób po zastosowaniu kwasu - na dennicy nadal można znaleźć martwe roztocza. Po użyciu kwasu mrówkowego populacja warrozy licząca tysiąc osobników w ciągu dwóch dni powinna zmaleć do połowy, a więc 500 roztoczy.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Butelka farmaceutyczna

Buteleczka po kroplach o pojemności 200 ml spełnia rolę pojemnika na kwas, w którym nakrętka dozująca pozwala kontrolować dzienne parowanie. Są dwa warianty wykorzystania takiej butelki do dystrybucji kwasu mrówkowego w ulu - oba wymagają pustego korpusu na butelkę.
Wykorzystuje się również talerz o średnicy 12-14 cm, który ustawiany jest na ramkach plastrów. Na to wykłada się papierową chusteczkę, służącą za dozownik. Chusteczka musi zakrywać dno talerzyka i nie powinna wystawać ponad jego obrzeże, w przeciwnym razie zawartość buteleczki zostanie szybko przelana. Potrzebny jest jeszcze drewniany stelaż do butelki zapewniający jej utrzymanie w pionie - np. kawałek deski z wyciętym otworem o średnicy szyjki butelki. Całość musi być w taki sposób połączona, aby nakrętka butelki ciasno przylegała do chusteczki.
Do zwalczania warrozy w ulu jednokorpusowym do butelki wlewa się 50 ml kwasu, do uli dwukorpusowych - 100 ml.
Taka konstrukcja umieszczana jest na ściereczce z mikrofazy o wymiarach 10x15 cm i grubości 2 mm, położonej na górnych listewkach ramek. Drewniany klocek utrzymuje butelkę z kwasem w pozycji prostopadłej do talerzyka, zapewniając tym samym stały strumień kwasu trafiający na chusteczkę.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Dozownik Beckera

Można używać wersji poziomej lub pionowej urządzenia. W wersji poziomej dozownik wyposażony jest w stopkę i umieszczony w dolnym korpusie, na górnej listewce ramki. Wykonany z filcu lub maty tłumiącej arkusz formatu A4 wchłania skapujący kwas i umożliwia jego odparowanie. W wersji pionowej dozownik umieszczony jest wewnątrz ramki w jednym ze skrajnych miejsc w ulu.
W ulach dwukorpusowych umieszcza się dwa dozowniki po przekątnej w osobnych korpusach. Dzięki różnym knotom można regulować dzienne parowanie na poziomie 8 do 30 ml kwasu. Pojemnik dozownika mieści około 180 ml płynu i napełnia się  po 60- lub 80% roztworem kwasu, w zależności od panujących temperatur.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Ściereczka piankowa

Chodzi tu o popularne ściereczki kuchenne. Można je rozłożyć na górnych listwach ramek, na szufladce dennicy lub na poziomej szalce, po uprzednim nasączeniu ich odpowiednią dawką kawasu.
W ulach jednokorpusowych stosuje się 25 ml, a w dwukorpusowych - 50 ml, kwasu mrówkowego rozlanego na ściereczkach. Na spodnią stronę nanosi się roztwór 85%. a na wierzchnią 60%.

Zwalczanie warrozy - Zastosowanie kwasów organicznych - Kwas mrówkowy

Przy jego stosowaniu należy pamiętać, że:
- jest to środek żrący - nie może wejść w kontakt ze skórą, nie należy wdychać jego oparów
- należy nosić ubranie ochronne, zwłaszcza okulary i gumowe rękawice
- trzeba zawsze mieć pod ręką wodę do płukania
- prace wolno wykonywać w rodzinach tylko po zabraniu miodni
- po każdej aplikacji należy przeprowadzić kontrolę działania kwasu
- dopuszczalne jest stosowanie preparatu także w wysokich temperaturach
- skuteczność kwasu jest gorsza w niższej temperaturze, i może być wtedy konieczne zastosowanie roztworu o wyższej koncentracji
- w temperaturach poniżej 12 stopni C ciśnienie gazu kwasu jest bardzo niskie. Kwas słabo przy tym paruje, przez co niska zawartość kwasu w powietrzu ula nie daje zauważalnego efektu leczenia
- jeśli wykorzystywana jest dennica z siatką, należy pamiętać o zamknięciu szufladki
- otwory wylotowe z ula muszą być otwarte na szerokość dostosowaną do siły rodziny zamieszkującej jego wnętrze
- operację zwalczania warrozy należy przeprowadzić w chłodnej porze dnia - np. rozpocząć ja w godzinach wieczornych. Najwygodniejszą porą jest jednak wczesny ranek. Należy zwrócić uwagę, aby stężenie kwasu w powietrzu ula narastało stopniowo.
- przy parowaniu kwas mrówkowy rozkłada się do wody i dwutlenku węgla. Zastosowanie kwasu w ulu wiąże się z wykorzystaniem urządzenia wytwarzającego parę. Para musi być w stanie wchłonąć docelową ilość kwasu, a następnie ją uwolnić. Wykorzystuje się tu sprawdzone metody.

Zwalczanie warrozy - Apiguard.

Ten dopuszczony do użytku w Europie preparat bazujący na akarycydach nadaje się do leczenia rodzin w okresie bezczerwiowym. Wymaga przestrzegania zasad stosowania i odpowiednich dawek. Konieczna jest kontrola intensywności inwazji i skuteczności działania preparatu.

Zwalczanie warrozy - Wskazówka

O tym, czy do zwalczania warrozy zastosować środki chemiczne, decyduje stan wkładki dennicowej. Śmiertelność pasożyta można ocenić na podstawie liczby martwych pajęczaków zebranych w ciągu trzech lub pięciu dni. Przy mniej niż jednym martwym osobników tygodniowo można zrezygnować ze zwalczania warrozy.

Zwalczanie warrozy

 Po środki chemiczne do niszczenia roztoczy należy sięgnąć dopiero w ostateczności. O tym, czy jest to konieczne, możemy się przekonać, kontrolując rodzinę. Najlepszą organizację zapewnią siatkowane wkładki dennicowe.
Praktycznie wszystkie rodziny wstrzymują składanie jaj po 14- dniowym okresie mrozów z ograniczoną aktywnością lotów i przy braku możliwości gromadzenia pyłku i nektaru. Takie warunki pogodowe często nastają już w listopadzie i należy wówczas przeprowadzić kontrolę infekcji Varroa, a w razie potrzeby zastosować odpowiednie leczenie.
Dopuszczalne obecnie w Polsce preparaty zwalczające warrozę to Perizin, Bayvarol, Apiwarol i Apiwar. Dozwolone jest także wykorzystanie 60-procentowego kwasu mrówkowego i kwasu mlekowego. Sprawdzone są także różne formy aplikowania kwasu szczawiowego.
Aby zagwarantować skuteczne działanie wybranego środka, a jednocześnie uniknąć pozostałości chemikaliów, należy dokładnie przestrzegać sposobu stosowania. Zalecane dawki muszą być ściśle przestrzegane. Przy wielokrotnych aplikacjach mogą pojawiać się pozostałości wykorzystanego środka, są one jednak niewielkie i obejmują niemal wyłącznie wosk. Mogą również przetrwać grupy roztoczy opornych na wybrany środek. Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia obu sytuacji, do zwalczania warrozy warto wykorzystać kwasy organiczne i olejki eteryczne.

Warroza - Ograniczanie zasięgu inwazji - Zwalczanie Varroa w okresie bezczerwiowym.

Do eliminacji roztoczy poza okresem wychowu czerwia przez pszczoły można wykorzystać wszelkiej maści środki chemiczne i kwasy organiczne.

Warroza - Ograniczenie zasięgu inwazji - Wskazówki

Zwalczanie warrozy musi zostać przeprowadzone pod koniec okresu letniego, aby rodzina przygotowana do zimowli była jak najzdrowsza i jak najmniej poszkodowana przez roztocza. Z oszacowanej populacji warrozy 65% osobników znajduje się w komórkach z czerwiem, a jakieś 35% przebywa na pszczołach. Zastosowanie kwasu mrówkowego pozwala zniszczyć zarówno roztocza będące w komórkach, jak i te na ciele pszczół. Wszelkie inne środki działają tylko na pasożyty żerujące na na pszczołach, i dopóki matka w rodzinie czerwi, dopóty ich skuteczność jest ograniczona.

Warroza - Ograniczenie zasięgu inwazji - Walka z epidemią pod koniec okresu wychowu czerwia.

W wielu pasiekach pod koniec lata - w lipcu, sierpniu lub wrześniu - niezbędne jest przeprowadzenie redukcji inwazji Varroa. Wskazówkę odnośnie konieczności i momentu jej przeprowadzenia daje regularne szacowanie liczby roztoczy. Jeśli w lipcu w ulu znajduje się więcej niż 500 pasożytów, odpowiednia kuracja powinna być przeprowadzona niezwłocznie.

Warroza - Ograniczenie zasięgu inwazji - Tworzenie nowych rodzin.

Tworzenie nowych rodzin zapewnia z jednej strony ciągłość populacji, z drugiej natomiast zmniejsza skalę infekcji warrozy. Do tego celu wykorzystuje się z reguły plastry z czerwiem krytym i dwa plastry okrywające, również pełne pszczoły. Stanowi to 1/5 stanu macierzystego ula, stąd i liczebność Varroa oscyluje wokół 1/5 populacji źródłowej. W utworzonej młodej rodzinie najczęściej następuje przerwa w składaniu jaj, w czasie której ginie duży odsetek roztoczy.

Warroza - Ograniczenie zasięgu inwazji - Czerw trutowy jako karma dla ptaków?

Poza ulem warroza nie jest w stanie długo przerwać - co najwyżej kilka dni. Gdy roztocza znajdą się już na poczwarce, długość pozostałego im życia determinuje panująca temperatura. Stąd też powszechna praktyka, by wykorzystywać czerw trutowy w sposób ekologiczny - jako pokarm dla ptaków i mrówek. Niestety, wiąże się to z ryzykiem rozprzestrzeniania epidemii lub jej nawrotu. Jest tak dlatego, że wywieszone na zewnątrz ula plastry zostaną odwiedzone przez pszczoły przy najmniejszej przerwie w pożytku. Tym samym roztocza prędko wracają do "swojej" rodziny. Karmienie ptaków czerwiem jest dziś zabronione w myśl przepisów o zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób pszczelich.