Jest taki sposób, który pozwala na uzyskania dużej liczby dobrej jakości matek w sposób prosty, ale zaplanowany i zorganizowany. Ma to duże znaczenie w planowaniu unasienienia i wymianie matek, czy terminu i sposobu wykonywania odkładów.
Przy wychowu matek musimy:
- zakup matki reprodukcyjnej
- przygotowanie niezbędnego sprzętu
- przekładanie larw
- przygotowanie rodziny wychowującej
- brakowanie i znakowanie matek
Zakup matki reprodukcyjnej - zakupioną matkę należy poddać ostrożnie do wcześniej osieroconej, zdrowej rodziny pszczelej lub do silnego odkładu. Przy podawaniu cennych matek zaleca się zastosowanie jednoplastrowego izolatora, wykonanego z gęstej siatki, do której wstawia się plaster z czerwiem na wygryzieniu, tzw. czerw wąsaty i pokarmem. Wybrany plaster należy dokładnie omieść ze wszystkich pszczół i przed zamknięciem izolatora wpuścić ostrożnie do środka matkę. Wygryzające się pszczoły w izolatorze przyjmą i zaopiekują się poddaną matką, która wkrótce rozpocznie składanie jajek. Po rozpoczęciu czerwienia matkę wypuszczamy. Po kilku dniach kiedy matka samodzielnie opuści izolator zaczerwi sąsiednie plastry, usuwamy go z gniazda. Zadaniem matki reprodukcyjnej jest produkowanie larw do wychowu matek. Dlatego taka rodzina powinna być pod szczególną opieką pszczelarza, który zapewni matce do czerwienia plastry najwyższej jakości, pilnuje aby rodzina nie wyroiła się, dba o pierzgę i pokarm w gnieździe. Należy też ograniczyć matce czerwienia aby jaja były większe, bowiem wykształcone z nich larwy będą wówczas lepszej jakości.
Przygotowanie niezbędnego sprzętu do wychowu matek - przystępując do wychowu matek należy zaopatrzyć się w:
- miseczki woskowe lub plastikowe
- łyżeczkę chińską do przekładania larw
- ramkę hodowlaną
- klateczki do izolacji mateczników
- ramkę klateczkową tzw. kołyskę
- sprzęt do znakowania matek pszczelich
Miseczki woskowe - wykonuje się zimą i przetrzymuje w szczelnie zamkniętym naczyniu. Znacznie wygodniejsze są dostępne w handlu formy z silikonu, które po zanurzeniu w wosku, można jednorazowo otrzymać około 10 gotowych miseczek.
Ramka hodowlana - jest to typowa ramka gniazdowa, o wymiarach stosowanych w pasiece z wkładanymi lub obrotowo zamocowanymi poprzecznymi beleczkami. Do beleczek tych przykleja się, za pomocą lutownicy i roztopionego wosku - koreczki, a następnie do koreczków przymocowuje się wcześniej przygotowane miseczki woskowe. Na ogół na jednej ramce umieszcza się w równych odstępach około 10 koreczków z miseczkami na 3 beleczkach w różnych poziomach.
Klateczki do izolacji mateczników - służą do indywidualnego umieszczania mateczników przeniesionych z ramki hodowanej, izolowanych na dwa dni przed terminem wygryzania się matek.
Ramka klateczkowa zwana kołyską - przeznaczona jest do przetrzymywania na jej poprzecznych beleczkach klateczek izolacyjnych zaopatrzonych w grudkę ciasta z zaizolowanymi matecznikami, do czasu wygryzienia się matek.
Sprzęt do znakowania matek pszczelich - służą do tego specjalne opalitki z naniesionymi kolejnymi numerkami od 1 do 100 w pięciu kolorach; biały, żółty, czerwony, zielony, niebieski. Do znakowania wykorzystywane są też mazaki z szybko schnącą farbą.
Przekładanie larw - do przekładania zaleca się tzw. łyżeczkę chińską, za pomocą której przenosi się larwy wraz z częścią mleczka, na którym ona żeruje. Sam zabieg przekładania larw nie jest trudny, a mimo to pszczelarze mają duże obiekcje. Wystarczy trochę poćwiczyć i nabrać praktyki. Wybieramy larwy najmłodsze, najlepiej 12-godzinne, ale nie starsze niż 24 godz. Larwy przekłada się w pracowni pasiecznej lub w zacienionym miejscu na pasieczysku. Larwy 12-godzinne w temperaturze pokojowej uzyskują 100% przeżywalność przez okres 6 godz. Ważniejsze jest by pamiętać o dużej wilgotności powietrza dlatego zaleca się by larwy nakrywać czystą wilgotną ściereczką w czasie całego etapu przekładania i podczas transportu ramek hodowlanych z larwami do rodziny wychowującej.
Przygotowanie rodziny wychowującej - najlepsza rodziną wychowująca jest silna rodzina, w nastroju rojowym. Przygotowanie jej do wychowu nie jest kłopotliwe, ogranicza się bowiem do zerwania odciągniętych mateczników, odszukania i zabrania matki oraz lekkiego ścieśnienia rodziny. Zastępy robotnic zalegające pod ramkami w gnieździe i za zatworami to liczne karmicielki, które przyjmą i obicie podleją mleczkiem poddane larwy na ramce hodowlanej, wstawionej w środek gniazda na drugi dzień po osieroceniu.
Przygotowanie odkładu wychowującego - rodziną wychowująca z powodzeniem może zostać odpowiednio przygotowany odkład złożony z 4 plastrów czerwiu, głównie krytego, , i 1-2 plastrów okrywających, zaopatrzonych w pierzgę i pokarm. Uliczki w takim odkładzie muszą wypełniać pszczoły najlepiej z rodziny w nastroju rojowym. Następnego dnia do utworzonego odkładu w środek gniazda wstawia się ramkę z przełożonymi larwami z rodziny reprodukcyjnej. Odciągnięte mateczniki w odkładzie mogą przebywać do momentu zasklepienia co następuje piątego dnia od chwili przełożenia larw, a następnie przenosi się je do cieplarki celem dalszej inkubacji.
Brakowanie i znakowanie matek - w praktyce matki ocenia się po wyglądzie zewnętrznym. Wypuszczoną na dłoń matkę, należy bardzo dokładnie obejrzeć zwracając uwagę na:
- wielkość ciała - zbyt małe matki brakujemy
- prawidłowe wykształcenie dwóch par skrzydeł
- obecność wszystkich części trzech par odnóży
- wykształcenie par czułków umieszczonych w przedniej części głowy
Znakowanie matek - jest ważnym zabiegiem, znaczenie ułatwia i przyspiesza wykonanie wielu niezbędnych czynności w gospodarce pasiecznej, a ponadto pozwala w razie konieczności na identyfikację matek w pasiece. Podczas znakowania należy matkę uchwycić i unieruchomić pomiędzy kciukiem i placem wskazującym lewej ręki, a prawą nanosimy oznakowanie. Nie należy obawiać się przetrzymywania matek w dłoni, ponieważ twardy pancerz chitynowy chroni skutecznie je przed uszkodzeniami.
