Przegląd rodzin

Przegląd rodziny należy dokładnie przygotować. W zależności od pory roku i rozwoju rodziny potrzebne będą plastry, korpusy i inne środki pomocnicze, które muszą zostać zawczasu przygotowane i ułożone w zasięgu ręki. Dla ułatwienia oceny rodziny z każdej operacji przeprowadzonej przy rodzinie sporządza się notatki. Przed otwarciem ula sprawdza się notatki z poprzedniego przeglądu. Dla większej wygody w czasie rozkładania ula przygotowuje się pusty korpus lub np. stolik kempingowy.
Podstawowa zasada pszczelarzy mówi, że przed otwarciem gniazda rodziny pszczelej trzeba dobrze wiedzieć, po co się to robi, i w trakcie pracy nie tracić celu z oczu.Zasada ta odnosi się również do pszczelarzy hobbystów, kiedy to przeglądy przeprowadza się dla radości obcowania z pszczołami. Na początku przygody z pszczelarstwem jest to wręcz zalecane, bo przecież praktyki można nabrać tylko przez ćwiczenia. Ale nawet takie przeglądy powinny być przeprowadzane ze świadomością powziętego celu.
Rodziny ocenia się według pięciu następujących kryteriów:
- zapasy pokarmu - jeśli pożywienia jest mniej niż 4 kg, trzeba pilnie uzupełnić zapasy
- bezmateczność - w gnieździe musi być czerw we wszystkich stadiach rozwoju
- elipsa czerwia - zasklepiane komórki muszą mieć regularny zasklep o jednolitej barwie
- wielkość gniazda a siły rodziny - należy przy tym wziąć pod uwagę bieżący rozwój pnia - czy w zależności od pory roku siła rodziny powinna się zwiększyć, czy zmniejszyć
- nastrój rojowy - kontroluje się tylko między końcem kwietnia a czerwcem

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza - Gaszenie ognia

Najłatwiej, a przy tym najbezpieczniej, jeśli żar w podkurzaczu sam wygaśnie. Aby to przyspieszyć, wystarcza zatkać komin. Jeśli dodatkowo zamknie się otwory doprowadzające powietrze, żar wygasa w mgnieniu oka. Pozostałości spalania dobrze jest zostawić w podkurzaczu do czasu, aż będzie kolejny raz potrzebny - podwęglony i mocno wysuszony materiał będzie się wówczas lepiej palił. Byłoby szkoda, a na dodatek byłoby niebezpiecznie, wysypać gorący wkład.
Uwaga: przed otwarciem pierwszego pnia podkurzacz musi być zapalony i prawidłowo działać. Bez niego nie wolno podchodzić do rodzin !

Pierwsze psczoły - Zachowanie pszczelarza - Zapalanie podkurzacza

Do prac w ulu należy zakupić porządny podkurzacz i wykorzystywać w nim dobrej jakości paliwo. Produkowany przez urządzenie dym musi mieć zapach znośny zarówno dla pszczół, jak i dla jego użytkownika. Najlepszym paliwem jest wysuszone próchno z drzew liściastych, najlepiej z wierzby. Dobre i znośne zapachy uzyskuje się z resztek warzyw, szyszek drzew iglastych, wysuszone wrotycza i z wiórków oliwek bądź lawendy. Wióry drewniane dają się łatwo zapalić, a po wymieszaniu z resztkami warzyw lub lawendy palą się długo, dając przyjemny zapach. Same wióry, podobnie jak papier czy drewno wydzielają przy spalaniu nieprzyjemny, kwaskowaty zapach. Juta w naturalnej postaci, nieprzetwarzana stanowi idealne paliwo dla podkurzacza po zrolowaniu na długość i grubość urządzenia. Przygotowanego "skręta" wkłada się, gdy już się żarzy, do zbiornika paliwowego podkurzacza. W podobny sposób można włożyć zwiniętą tekturę.
Do zapalania podkurzacza wykorzystuje się dostępną w handlu podpałkę. Każdy pszczelarz ma na to własną receptę. Przed podejściem do pszczół należy upewnić się, że pali się nie tylko podpałka, ale i właściwe paliwo. Z tego powodu podkurzacz jest pierwszym urządzeniem uruchamianym na miejscu. Obserwując aktywność pszczół, możemy dmuchać w żar podpałki, aby nabrać pewności, że dodane paliwo też się zapaliło. Trzeba pamiętać, że niektóre paliwa mocno rozgrzewają urządzenie, należy położyć je na zielonej trawie - co dodatkowo zatrzyma też sadzę.

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza - Opanowanie pszczół

Tym, czym jest pejcz dla tresera zwierząt, tym dla pszczelarza jest podkurzacz. Pozwala nie tylko uspokoić pszczoły, ale wręcz umożliwia zapanowanie nad nimi. O takim działaniu decyduje sam dym, ale również sposób jego aplikowania rodzinie. O uspokojeniu owadów decydują dwa wywołane przy tym efekty. Po pierwsze jego zapach "przykrywa" produkowane przez pszczoły feromony alarmowe, eliminując w ten sposób poruszenie wśród pszczół nastawione na obronę. Odymianie przekazuje pszczołom ponadto sygnał: "pali się!", a wtedy mogą one zając się tylko jednym - ratowaniem dobytku. Robotnice napełniają wole do tego stopnia, że ledwo są wstanie unieść odwłok. W takim stanie owad odczuwa zadowolenie i praktycznie przestaje się martwić zagrożeniem. Poprzez uderzenia dymem pszczelarz może wymusić na pszczołach dodatkowy respekt, przy czym kluczową rolę odgrywa ciśnienie powietrza. Do silnych dmuchnięć można jednak uciekać się wyłącznie w sytuacji, gdy pszczoły mimo objedzenia wzlatują i nie chcą podporządkować się woli opiekuna. Po otwarciu ula trzeba cały czas śledzić zachowanie pszczół i jeśli zdarzają się wyloty czy próby ataku na pszczelarza, sięgać po podkurzacz.

Pierwsze pszczoły - Zachowanie pszczelarza

Opiekun pasieki musi uwierzyć w swoje umiejętności obchodzenia się z owadami. Na początku tę pewność da mu ubranie ochronne. Do prac w pasiece potrzebna jest umiejętność obserwacji zwierząt i dostrzegania, na co reagują. Niewątpliwie trzeba również mieć świadomość, że czasem może nam przydarzyć się użądlenie przez pszczołę, i nie jest to powód do wpadania w panikę. Aby przyzwyczaić się do użądleń, od razu można zacząć pracę w lekkich rękawiczkach. Nie gwarantują one 100% ochrony, więc w przypadku użądlenia część jadu przedostanie się do organizmu pszczelarza. Pozwoli to poznać reakcję danej osoby na jad pszczeli.

Pierwsze pszczoły - Przyzwyczajenia

W naszym przydomowym ogródku zawsze mieszkały dwie rodziny pszczele. Ich stanowisko znajduje się na południowej stronie działki, w cieniu ściany domu. Dokładnie przed ulami przebiega ścieżka, po której często chodzimy. Przy każdym przejściu przeszkadza się pszczołom, które muszą wykonywać uniki w czasie lotu do uli. Jeśli stanie się w obszarze wlotu do ula, pszczoły kręcą się w kółko, oczekując aż sytuacja się rozwiąże. Praktycznie nigdy nie zdarzyło się, aby kogoś użądliły, nawet gdy kilka razy dziennie ścieżką przemierzały zastępy dzieciaków. Pszczoły zwyczajnie się przyzwyczaiły do przechodniów, którzy nie stanowią dla nich zagrożenie. Z drugiej strony, nigdy nie pogodziły się z silnikową kosiarką do trawy. Zawsze denerwuje je wytwarzany hałas i długo trwa, zanim straże przy wylocie do ula zostaną osłabione.

Pierwsze pszczoły - Zachowania uwarunkowane genetycznie.

Wśród rodzin pszczelich można spotkać i takie, które są wyjątkowo chętne do atakowania, i takie, które są bardzo spokojne. Na początku przygody z pszczelarstwem najlepiej szukać owadów spokojnych, a dopiero potem martwić się o zachowanie łagodnie usposobionej linii hodowlanej. Jest to również ważne dla pszczelarza, jak i dla osób przechodzących lub mieszkających w okolicy pasieki. W przypadku łagodnych rodzin dużo łatwiej jest przeprowadzić wiele prac, np. kontrole przebiegają szybciej, gdyż pszczoły pozostają na plastrach. Jeśli natomiast ma do czynienia z owadami bardziej przejętymi obroną własną niż zbieraniem miodu, trzeba wymienić matki na takie, które zapewnią łagodniejsze potomstwo.

Pierwsze pszczoły - Neutralizacja zapachów.

Jeżeli pszczelarz ma wrażenie, że pszczoły go nie lubią, przyczyną tego może być jego zapach. W takiej sytuacji zaleca się umycie rąk w wodzie z dodatkiem octu. Ocet ma tu lekkie działanie ochronne i repelentne. Inny sposób polega na wykorzystaniu goździków pozostawionych do nasiąknięcia w litrze wódki. Po wlaniu odrobiny takiego "likieru" do wody w spryskiwaczu należy spryskać nim siebie lekko dłonie i twarz.

Pierwsze pszczoły - Wpływ na odruchy obronne.

Zachowania obronne pszczół są praktycznie niewidoczne podczas dobrych pożytków i ciepłej pogody. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda po nastaniu chłodniejszych dni i ustaniu zbiorów. Jeśli w tym czasie zdarzy się rabunek pokarmu lub miodu, ul zostaje postawiony w stan gotowości bojowej i ochronnej przeciw intruzom. Odruchy obronne wzmaga dodatkowo bezmateczność rodziny. Często można wtedy usłyszeć wydawane przez owady odgłosy zachęcające robotnice do obrony i żądlenia. Pszczoły sygnalizują tożsamość intruza za pomocą różnych feromonów alarmowych. Ciemne, owłosione obiekty oceniane są przez pszczoły jako znaczenie bardziej niebezpiecznie niż intruzi o jasnym ubarwieniu. Podwyższona obronność względem ciemnych, włochatych i, nie daj Boże, szybko przy tym poruszających się obiektów wynika najprawdopodobniej z pierwotnego instynktu pszczół, być może wykształconego wskutek ciągłego zagrożenia, które dla zbiorów miodu stanowiły niedźwiedzie.

Pierwsze pszczoły - Postepowanie z pszczołami.

Pszczoły miodne muszą codziennie spędzić trochę czasu na wolnym powietrzu. Mogą przetrwać tylko wtedy, gdy są w stanie rozpoznać i odpędzić wrogów i rabusiów. Nie jest im jednak łatwo odróżnić swojego opiekuna od intruzów. Przecież podczas przeglądów i prac związanych z opieką nad pszczołami pszczelarz nie zachowuje się w sposób wyraźnie odmienny od zwykłego rabusia. Otwarcie mrocznego wewnątrz ula i wyjmowanie plastrów przez odymianiu pszczół to nic innego, jak zerwanie pokoju, wkroczenie na pszczele terytorium, podpalenie i rabunek. Tylko ciągle selekcja łagodnie usposobionych rodzin i dobra znajomość reakcji owadów umożliwia hodowlę pszczół pokojowo do nas nastawionych.