Pierwszy przegląd wiosenny - Siła rodziny

O tym, czy warto zachować dotkniętą problemami rodzinę, decyduje jej siła i stan zdrowia. Jako dolną granicę przyjmuję się obsiadanie przez pszczoły pięciu plastrów, należy jednak wziąć poprawkę na lokalizację pasieki, oczekiwane występowanie pożytków i sposób prowadzenia gospodarki pasiecznej. Jeśli bowiem, na przykład, okres występowania pożytku zaczyna się już w połowie kwietnia, tak słaba rodzina nie będzie przynosiła specjalnych korzyści i powinna zostać przyłączona do innej.
Jeśli dąży się do wykorzystania głównie pożytku występującego w lesie, którego zbiór możliwy jest dopiero od połowy maja, nawet tak słabe rodzinny mogą rozwinąć się do rodziny w pełni produkcyjnych. Opłaca się jednak wzmocnić je, wykorzystując poniższe metody:
- z silniejszych rodzin zabiera się plastry z czerwiem krytym lub wygryzającymi się pszczołami. W zależności od potrzeb takie zasilanie można powtórzyć nawet kilka razy
- słabą rodzinę można zasilić, umieszczając ja ponad kratą odgrodową leżącą na silnej rodzinie. W celu połączenia pszczół kratę odgrodową zakrywa się papierem, w którym następnie wykonuje się otworki, aby umożliwić kontakt pszczołom obu rodzin. Pszczoły z rodziny w dolnym korpusie w niedługim czasie zasilą słabą rodzinę znajdującą się w górnym korpusie. Dodatkowo, ciepłe powietrze z silnej rodziny, unosząc się do góry, pozytywnie wpływa na przyspieszenie rozwoju rodziny słabej, umieszczonej w górnym korpusie. Gdy efekt rozwoju stanie się zauważalny, rozdzielamy rodziny.

Pierwszy przegląd wiosenny - Gniazdo pszczół

W rodzinie o normalnej sile elipsa czerwia i wianek pokarmu nad nią powinny tworzyć jednolitą całość. Dobrze wykarmione rodziny cechują niskie ubytki pszczół. Dostępne jest dostatecznie dużo pokarmu, komórki z czerwiem znajdują się na pięciu, sześciu plastrach, a większość w rodzinie obsiadana jest przez pszczoły. Niepotrzebna jest tu żadna ingerencja z naszej strony. Pomoc konieczna jest w przypadku słabszych rodzin, gdzie w razie potrzeby należy przenieść plastry z pokarmem w okolice rodni, tuż przy plastrach z czerwiem.

Pierwszy przegląd wiosenny - Rozwój czerwia

Oceniając ilość czerwia, jak i prawidłowość jego rozwoju, możemy sprawdzić wydajność matki i stan zdrowia czerwia. Podczas przeglądu musimy zadbać o dobre oświetlenie. Ustawiamy plaster tak, aby widoczne były dna komórek. Łatwo wtedy zauważyć jaja i niewielkie larwy, jak również ocenić ilość podawanego larwom pożywienia. Zasklepione komórki powinny na plastrze możliwe zamknięty obszar. Oznaką zdrowego czerwia są jednolicie zabarwione i lekko wysklepione zasklepy na komórkach z czerwiem. Czerw rozstrzelony i inne barwy zapadniętych czy wręcz nieszczelnych zasklepów świadczą o złej jakości matki, jak również o możliwych chorobach czerwia. W razie wątpliwości dobrze jest zasięgnąć rady specjalisty od chorób pszczelich.

Pirewszy przegląd wiosenny - Obecność matki

Sprawdzamy, czy w ulu jest matka zdolna do składania zapłodnionych i niezapłodnionych jaj. Jeśli w plastrach widoczny jest czerw we wszystkich stadiach rozwojowych pszczół - jaja, larwy, poczwarki, komórki z czerwiem zasklepionym - wszystko jest w najlepszym porządku. Na pewno nie należy wtedy szukać matki, aby ocenić jej istnienie w rodzinie - wymagałoby to zbyt dużo czasu.

Pierwszy przegląd wiosenny - Zapasy pokarmu

Pierwszym punktem przeglądu jest oszacowanie zapasów pokarmu. Miesięczne zapotrzebowanie na pożywienie wynosi, na początku okresu wychowu czerwia, niemal 4 kg, które muszą być dostępne w gnieździe przez kolejne cztery tygodnie. Do tego dochodzi rezerwa żywieniowa w wysokości 3 kg. Jeśli zapasy są mniejsze, należy dołożyć plastry z pokarmem. Jeśli niektóre z rodzin w pasiece są bardzo silne, podczas gdy inne dysponują jedynie skromnymi zapasami, dobrze jest wyrównać ich stan zapasów. W tym celu konieczne jest uprzednie omiecenie plastrów z pszczół.
Jeżeli w ulu jest wyjątkowo mało pożywienia, należy interweniować i niezwłocznie dokarmić pszczoły. Najlepiej wykorzystać w tym celu od czterech do pięciu litrów syropu inwertowanego lub wysoko skoncentrowanego roztworu cukru. Pożywienie należy podać możliwie blisko plastrów, na których przebywają pszczoły. Pozostawione w górnej części ula, w pustych korpusach, naczynia lub wiaderka z pokarmem mogą, przy złej pogodzie, zostać zignorowane przez pszczoły. Niezłym rozwiązaniem są wiaderka lub szklanki z perforowaną przykrywką, które można umieścić nad gniazdem. Jeszcze lepszym pomysłem jest usunięcie dwóch plastrów i umieszczenie na ich miejscu wypełnionej płynnym pokarmem podkarmiaczki ramkowej lub opróżnionego kartonu Tetra - Pack.

Pierwszy przegląd wiosenny

Generalną zasadą jest, aby na wiosnę nie pozostawiać na zbyt długi czas otwartych uli, ponieważ są one wtedy narażone na wizyty obcych pszczół, co bezpośrednio prowadzi do rozwoju rabunków. Związana z otwarciem ula utrata ciepła nie jest wielkim problemem, ponieważ pszczoły szybko poradzą sobie z wyrównaniem temperatury.
O tej porze roku dennica ula może być już mocno zabrudzona, może też brakować pożywienia, a wśród plastrów mamy szanse doszukać się pustych albo ciemnych. Konieczna jest wtedy ich wymiana. Warto podejść do przeglądu planowo i trzymać pod ręką środki pomocnicze w rodzaju czystych dennic oraz pustych i wypełnionych pokarmem plastrów.
W trakcie pierwszego wiosennego przeglądu oceniamy zapasy pokarmu, obecność matki, rozwój czerwia, stan gniazda i siłę rodziny w stosunku do liczby plastrów. Później, mniej więcej pod koniec kwietnia, gdy kwitną drzewa pestkowców, do listy kontrolnej dodajemy jeszcze nastrój rojowy.
Wieloletnie doświadczenie pszczelarzy wskazują następującą optymalną kolejność przeglądów

Natura budzi się do życia

Przeglądy rodzin mają na celu wykrywanie i przeciwdziałanie zmniejszaniu ich siły, aby zapewnić im przetrwanie. Tylko obserwując pień z zewnątrz, nie możemy precyzyjnie ocenić zapasów pożywienia, rozwoju potomstwa czy też stanu wnętrza gniazda. Rzut okiem do środka gniazda pszczelego daje lepsze pojęcie o bezpieczeństwie rodziny. Tak czy siak, przegląd wykonuje się zwyczajowo na początku marca, o ile tylko pozwalają na to warunki atmosferyczne. Przypada ona w przybliżeniu na moment kwitnienia wierzb.

Oblot oczyszczający i porządki w ulu - Obserwacja wylotu ula

Nie tylko analiza osypu zimowego pozwala wyciągnąć wnioski co do stanu rodziny. Także obserwacja wylotu ula dostarcza wielu informacji i nie wymaga przy tym ingerencji w funkcjonowanie pszczelej siedziby. Podczas obserwacji pasieki skupiamy się przez kilka sekund - czasem dłużej, czasem krócej - na każdym kolejnym wylocie ula. Przyglądamy się, ile pszczół go opuszcza, i z jakim pożytkiem wpuszczane są do środka nadlatujące robotnice. Oceniamy wielkość wylotu, sprawność strażniczek, siłę rodziny, obecność matki, rozwój czerwia i san zdrowia pszczół:
- intensywność lotu świadczy o dużej sile rodziny. Porównując różne rodziny, łatwo zauważyć, która z nich wymaga dokładniejszego wglądu, a gdzie wszystko jest w porządku
- równomierny, spokojny lot pszczół wskazuje na dobrą rodzinę, zaś lot niespokojny i pełen wzajemnej walki między pszczołami chrakteryzuje rodziny słabe i zagrożone
- pełzające i nie zdolne do lotu pszczoły u wylotu ula mogą świadczyć o chorobie majowej
- przy ataku grzybicy otorbielakowatej u wylotu ula można dostrzec larwy przypominające mumie. Tu trzeba jednak dokładnie się przyjrzeć - mumie bardzo przypominają zbite grudki pyłku i łatwo tu o pomyłkę
- intensywność i duża liczba lotów po pyłek oznacza zapotrzebowanie rodziny na białko. Po zbiorach następuje szybki rozwój czerwia, a rodzina na pewno ma matkę
- o wychowie czerwia wnioskować można wyłącznie na podstawie intensywności lotów, ilości znoszonego pyłku i zapotrzebowania na wodę
- jeśli pomimo występowania pożytku, loty pszczół są mało intensywne, owadom brakuje pilności i kręcą się bez celu w pobliżu wylotu z ula, to z pewnością z rodzina jest coś nie w porządku. Brak jej perspektyw, nie ma wiary w przetrwanie. Do takiego ula trzeba koniecznie zajrzeć
- w okresie występowania pożytku, gdy panują dobre warunki do lotów, wokół wejścia do ula praktycznie nie zobaczy się strażniczek. Ponieważ wracające pszczoły i tak coś ze sobą przyniosą, można wpuścić je do ula
- w przypadku braku pożytku sytuacja ulega diametralnej zmianie - każda wracająca robotnica jest szczegółowo sprawdzana przez strażniczki i - w zależności od rezultatu oględzin - albo zostaje przepędzona, albo wpuszczona do ula. Jeśli obserwuje się takie sytuacje, oznacza to, że strażniczki ula są w jak najlepszym pożądku
Szerokość wylotu ula powinna być regulowana - zwłaszcza w okresie braku pożytku. Na każdy zajęty plaster powinno przypadać od 0,7 do 1 cm kw. powierzchni otworu wylotowego. Taki fragment otwartego przejścia są jeszcze w stanie upilnować strażniczki, a pomiędzy zbieraczkami nie dochodzi do kolizji. Nie tylko wiosną, ale i jesienią warto przestrzegać tej reguły
Jeżeli niektóre z pozostawionych na drodze obserwacji diagnoz się nie potwierdzą, nie ma powodu do zmartwienia - tak naprawdę, przecież to praktyka czyni mistrza.

Oblot oczyszczający i porządki w ulu - Porządki w ulu

W dni lotów po zimowej przerwie pszczoły przystępują także do porządków w ulu. Resztki wosku i zmarłe owady są wynoszone z ula i porzucane z dala od niego. Jeśli pozwala na to pogoda i pora roku, można pomóc pszczołom przy pracy, wymieniając dennicę lub wkładkę umieszczoną na niej przed zimą. W przypadku dużej liczby martwych owadów jest to zresztą nieodzowne. W przypadku dennic siatkowych wkładkę umieszczamy pod siatką. Pod siatkę trafiać będą tylko drobne resztki, zaś martwe owady pozostaną na jej powierzchni, skąd pszczoły same będą je mogły usunąć.
Wkładka umieszczona na spodzie ula jest też przydana przy ocenianiu siły rodziny, stanu gniazda po zimowli, zapotrzebowania pszczół na pożywienie oraz ich stanu zdrowia:
- liczba i położenie pasków resztek daje pojęcie o sile rodziny. Krótkie paski znamionują słaby pień, ponieważ silna rodzina wyprodukowałaby wiele długich pasków
- poczwarki wśród osypu świadczą o ustaniu wychowu czerwia
- poczwarki trutni mogą świadczą o występowaniu czerwia garbatego
- kryształki cukru pozwalają przypuszczać, że część zapasów żywności się skrystalizowała i/lub w ulu brakuje wody.