Terminy dokarmiania - cd.

Od podstawowego schematu dokarmiania mogą wystąpić indywidualne odstępstwa, podyktowane specyfiką gospodarki pasiecznej oraz występowaniem pożytków w sierpniu. i tak np. jeśli rodziny korzystają w tym czasie z naturalnego pożytku, zbyteczne jest podkarmianie.

Należy pamiętać, że czerwienie matek we wrześniu nie jest korzystne dla rodziny. Powoduje bowiem niepotrzebne wyczerpanie się pszczół przed zimowlą, a pszczoły wygryzione z jaj złożonych w tym czasie nie maja już szans właściwie przygotować się do przetrwania zimy. Dlatego też szybkie uzupełnienie zapasów w I dekadzie września ma na celu także przerwanie czerwienia poprzez "zalanie" gniazd pokarmem. Niestety nie zawsze można osiągnąć zamierzony cel stosując ten zabieg. Przy korzystnej pogodzie i dopływie pyłku matki zwiększają czerwienie. Próby zamykania matki w klateczkach na okres września, poza dużą pracochłonnością, okazały się ryzykowne ze względu na straty matek. Pozytywne wyniki może dać ochłodzenie gniazd przez zdejmowanie ocieplanie i powiększenie wylotu, który jednak umożliwia dostęp gryzoni do ula. Ponieważ są to jednak półśrodki, to należy zajrzeć do rodzin w końcu września.

Następstwem intensywnego czerwienia matek może być nadmierne zużycie zapasów, które należałoby uzupełnić. Można zauważyć także pojedyncze rodziny z niedostateczną ilością zapasów wskutek ich częściowego zrabowania. W tym czasie na ogół nie dokarmia się już rodzin syropem. Brakujący zapas uzupełniamy poszytymi plastrami, zabranymi z innych rodzin. W tym celu po dokarmieniu rankiem po zimnej nocy, zaglądamy do rodziny, obserwując uliczki między ostatnimi plastrami, po obu stronach gniazda. Rodzina podczas takiego przeglądu powinna znajdować się już w luźnym kłębie zimowym i dlatego robimy to rankiem po nocy z przymrozkami. Jeśli ostatniego plastra pszczoły nie obsiadają, to zabieramy go, zmniejszając w ten sposób gniazdo.

CDN ...

Terminy dokarmiania

Późne dokarmianie uniemożliwia właściwy przerób syropu, jego zagęszczenie i zasklepienie, oraz skraca życie pszczół, dlatego należy zakończyć dokarmianie nie później niż 15 września.

Klasyczne karmienie pszczół powinno przebiegać w 3 etapach.
I. Etap pierwszy to uzupełnienie zapasów do niezbędnego minimum -3 do 5kg. Ten  żelazny zapas jest konieczny, aby pszczoły podawany pokarm mogły wykorzystać później do pobudzenia matki do intensywnego czerwienia.
II. Zaraz po uzupełnieniu zapasów podstawowych, co powinno zostać wykonane nie później niż 25-30 lipca, przystępujemy do drugiego etapu, tzw. podkarmiania pobudzającego. Zabieg ten ma na celu zwiększanie czerwienia w rodzinach przed zimowlą. Nie może trwać on krócej niż 3 tygodnie. Ze względu na konieczność właściwego przygotowania się do zimowli pszczół wygryzionych z jaj złożonych w tym czasie przez matkę, podkarmianie to należy zakończyć najpóźniej do 20-25 sierpnia. Podkarmianie pobudzające syropem jest jednak dość kłopotliwe i niebezpieczne. Wymaga bowiem systematycznego pobytu w pasiece wieczorami, gdyż podkarmianie w dzień wywołuje najczęściej bardzo silne rabunki.
III. Po zakończeniu tego etapu, przystępujemy do trzeciego etapu, tzw. ostatecznego uzupełnienia pokarmu przed zimą. Syropem średnim najlepiej uzupełnić brakujące zapasy w 2-3 dużych dawkach. Etap ten powinniśmy zakończyć 10-15 września. Po dokarmieniu rodziny według powyższego schematu możemy ze spokojem oczekiwać zimy i nie obawiać się, że zabraknie wiosną pokarmu wiosną.

CDN ...

Jakość i wiek matek w zimujących rodzinach

Rodziny z młodymi matkami lepiej zimują, ich rozwój wiosenny jest bardziej dynamiczny i są odporniejsze na choroby. Śmiertelność matek podczas zimowli również w dużym stopniu zależy od ich wieku. Udowodniono, że w czasie zimy ginie jedynie 1,5% matek jednorocznych, 22,2% matek dwuletnich i aż 76,3% matek trzyletnich. Rodzina, która straci matkę jesienią może przezimować z matką nieunasiennioną ale bez szans na rozwój wiosenny, wówczas pszczoły, które przezimowały dołącza się do innej rodziny. Bardzo skuteczna w takich przypadkach jest wymiana i poddawanie matek czerwiących późną jesienią.

Udowodniono, że na długotrwałość jesiennego czerwienia wywiera zasadniczy wpływ wiek matek. Jednoroczne czerwią przeciętnie o 10 dni dłużej od dwuletnich, a o 17 dni dłużej od trzyletnich. Ilość czerwiu w rodzinach z matkami jednorocznymi przewyższa o 70% stanu czerwiu w pniach z matkami dwuletnimi, a nawet o 200% z trzyletnimi.

Zaopatrzenie rodzin w pokarm cukrowy

Pszczelarz zabiera pszczołom pokarm naturalny, dając w zamian sztuczny w postaci dwucukru - sacharozy, który wprowadzono po raz pierwszy do zimowego dokarmiania pszczół w drugiej połowie XVIII w. Od kiedy udowodniono, iż cukier zastępujący miód w 100% nie szkodzi zimującej rodzinie pszczelej, zaczęto całkowicie wycofywać miód z zimowego żywienia, co znacznie poprawiło opłacalność gospodarki pasiecznej.

Wielkość zapasu potrzebnego rodzinom na zimę zależy od liczby ramek pozostawionych w gnieździe.
Pszczelarze mają skłonność do pozostawiania zbyt dużego gniazda w stosunku do siły rodziny, co powoduje przekarmienia i zmusza pszczoły do wyczerpującego przerabiania nadmiernej ilości syropu.

Na 1 plaster wielkopolski w zimującej rodzinie przeznacza się 1,5 kg zapasu, natomiast na plaster dadanowski i warszawski poszerzony 1,8 kg. Taką ilość powinno się podać pszczołom do około 15 września, chociaż ostatnie badania zalecają zakończenia karmienia do końca sierpnia. Odpowiednie ułożenie zapasu w gnieździe jest ważnym czynnikiem wpływającym na przezimowanie rodziny.

Zapewnienie pożytku pyłkowego i pierzgi

Pyłek potrzebny jest nie tylko do wykarmienia czerwiu. Młode, sierpniowe pszczoły zjadając go w dużych ilościach, wytwarzają zapasy białkowo - tłuszczowe niezbędne do dobrego przezimowania, natomiast wiosną stają się dobrymi karmicielkami odpornymi na nosemozę. Przy składaniu gniazda pamiętać należy, aby w gnieździe koniecznie znalazły się plastry z pierzgą.

Pokarm białkowy
Brak pokarmu białkowego w rodzinie doprowadza do kanibalizmu, polegającego na zjadaniu młodych larw, a czasem nawet i jaj. Najefektowniej niedobory białka można pokryć pyłkiem ub pierzgą zabieraną pszczołom w okresie występowania nadmiaru pyłku kwiatowego w przyrodzie. Odpowiednio przechowywanym pyłkiem karmi się rodziny wczesną wiosną lub późnym latem, gdy brakuje pyłku w naturze.

 W praktyce pszczelarskiej nie stosuje się jednak namiastek pyłku, nie produkuje ich także przemysł. Obecnie przeważa pogląd, że wszystkie dotychczas znane i stosowane zastępcze pokarmy białkowe mogą w pewnym stopniu zapobiegać skutkom czasowego niedoboru pyłku. Nie są w stanie natomiast zupełnie ich zastąpić, a dodatni wpływ na rozwój rodziny zaznacza się tylko wówczas, gdy w gnieździe jest pewien zapas pierzgi.

Siła zimowanych rodzin

Kłąb zimowy ma kształt zbliżony do elipsy. Silna rodzina o masie 2 kg tworzy kłąb o średnicy 25 cm, co odpowiada wielkości gniazda złożonego z 7 plastrów. Nie powinno się zimować słabych rodzin, nawet jeżeli uda się im przetrwać zimę, to prawdopodobnie zgina na przedwiośniu. W słabej rodzinie występuje zwiększona aktywność pszczół i większe spożycie pokarmu przeznaczonego na ogrzanie gniazda, doprowadza do szybkiego przepełnienia jelita grubego i zaparzenia rodziny.

Ułożenie gniazda stosownie do siły rodziny

Po zakończeniu miodobrania należy wstępnie ułożyć gniazdo, wyjąć ramki z węzą, plastry stare i bardzo ciemne. W gnieździe, oprócz plastrów z czerwiem, powinny znaleźć się ramki z jasnobrązowym suszem, równomiernie zabudowanym, bez komórek trutowych. Zostawiamy tyle plastrów, aby pszczoły obsiadły je na czarno.

Trzeba bowiem pamiętać, że przed rozpoczęciem dokarmiania, w rodzinach jest jeszcze bardzo dużo pszczół starych, które nie przetrwają do zimowli. Znaczy ich ubytek będzie widocznym w trakcie dokarmiania i w pierwszych dniach zimowli, wówczas masowe ich osypywanie się, znacznie pogorszy warunki zimowania pozostałych, młodych pszczół.

Największą szansę przeżycia mają pszczoły, które wygryzły się w sierpniu i w pierwszej dekadzie września, a więc te, które wygryzły się z jaj złożonych przez matkę w okresie od 25 lipca do 20 sierpnia.

Przygotowanie rodzin do zimowli

Co roku ginie w czasie zimowli znaczna liczba rodzin pszczelich, przynosząc ogromną stratę bezpośrednio pszczelarzowi. Świadczy to o tym, że zagadnienia związane z przygotowaniem rodzin do zimowli i jej przebiegiem wymagają jeszcze wielu doświadczeń i szukania praktycznych rozwiązań, aby straty te ograniczyć.

Dobre przygotowanie do zimowli rozpoczyna się od chwili zakończenia ostatniego miodobrania. W niektórych regionach Polski, tam gdzie po zakończonym kwitnieniu lipy nie występują inne pożytki, przygotowanie rodzin do zimowli rozpoczyna się już w połowie lipca, natomiast w innych regionach, w których występuje spadź i kwitną wrzosy dopiero we wrześniu.

W kolejnych wpisach opowiem o szczegółach.

Postępowanie przy zatruciach w pasiece

Stosowanie pestycydów do zwalczania szkodników roślin jest koniecznością, jednak zdarzają się coraz częściej przypadki nieumiejętnego i niezgodnego z obowiązującymi przepisami ich użycia, np. w okresie kwitnienia roślin pożytkowych, co stanowi bezpośrednią przyczynę zatrucia pszczół. Wzrasta też liczba poszkodowanych pszczelarzy. Objawy towarzyszące zatruciom pszczół są zawsze takie same, niezależnie od rodzaju zastosowanego środka chemicznego.

Objawy zatrucia pszczół:
- pszczoły pełzają po ziemi, przed wylotkami lub po dnie uli
- utrata zdolności do lotu, drgawki i skurcze całego ciała lub tylko odnóży
- trudności w poruszaniu się pszczół, spowodowane paraliżem mięśni
- nieuzasadniona agresywność pszczół
- wysunięty języczek i wyrzucenie zawartości wola, powodujące zawilgocenie ich ciała
- brak w gniazdach pszczół lotnych, które są najbardziej narażone na zatrucia, nie wracają do ula, giną bezpośrednio na polu lub w drodze powrotnej
- duża ilość martwych pszczół na ziemi i przed wylotami

Podtrucia - charakterystyczną cechą przy podtruciach jest zauważalny słaby rozwój rodzin, niewspółmierny do ilości czerwiu znajdującego się w gnieździe. Powolne, rozłożone w czasie, szkodliwe działanie środka chemicznego skraca życie pszczół. Brak pszczół karmicielek, powoduje z kolei zamieranie czerwiu, który ginie na skutek zaziębienia i niedożywienia.

Pszczelarz po stwierdzeniu zatrucia, powinien jak najszybciej zgłosić ten fakt do urzędu gminy w celu powołania komisji do ustalenia rozmiaru strat, okoliczności spowodowania zatrucia oraz sporządzenia protokołu zatrucia.
Ze względu na znaczne koszty, czas, trudności i skomplikowaną procedurę, wielu pszczelarzy rezygnuje z dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, a liczba toczących spraw z powodu zatrucia jest relatywnie niewielka w porównaniu z występującymi zatruciami rodzin pszczelich.

Warroza

Warroza występuje we wszystkich pasiekach w kraju. Wywołuje ją roztocz. Jest chorobą czerwiu i pszczół dorosłych - robotnic, trutni i matek pszczelich.

Objawy choroby:
- Obecność martwych samic pasożyta można stwierdzić na przedwiośniu, sprawdzając zimowy osyp na dennicy ula.
- Obecność warrozy można stwierdzić w odsklepionych komórkach czerwiu, głównie czerwiu trutowego, bowiem na nim rozwija się pasożyt w okresie od maja do lipca.
- W drugiej części sezonu można zauważyć pasożyty na robotnicach i trutniach, co świadczy o intensywnym rozwoju pasożyta i jest wskazówką do podjęcia jak najszybszego, skutecznego leczenia.
- Widok zdeformowanych pszczół, często bez skrzydeł i ze skróconym odwłokiem, świadczy o znacznym porażeniu rodziny. Warrozie towarzyszą choroby wirusowe - ostry lub przewlekły paraliż i choroby zdeformowanych skrzydeł, które dodatkowo powodują osłabienie i zmniejszenie produkcyjności rodziny.
- Często rodziny silne porażone warrozą giną w krótkim czasie, pomiędzy złożeniem gniazda do zimowli przed rozpoczęciem dokarmiania, a jego zakończeniem.
- W rodzinach nie leczonych lub leczonych nieskutecznie poziom porażeniem pasożytem  wzrasta z roku na rok i doprowadza do ich zniszczenia.

Leczenie:
Najbardziej odpowiedni do walki z warrozą jest okres po ostatnim miodobraniu. Odwlekanie terminów zabiegów zwalczania prowadzi do silnej inwazji pasożyta, znacznego osłabienia rodziny, a nawet do ich osypania się na początku zimowli.
- Zabiegi lecznicze w rodzinach powinno przeprowadzać się corocznie, w celu obniżenia stopnia porażenia do poziomu bezpiecznego do funkcjonowania rodzin.
- Leczenie rodzin należy rozpocząć niezwłocznie po ostatnim miodobraniu, aby zimowe pokolenie robotnic nie było narażone na pasożytnicze działanie, powodujące znaczne osłabienie siły rodzin i złą kondycje zimujących pszczół.
- W celu zwalczania warrozy, wiosną zaleca się wyłożenie w ulach Tymowarolu, co zapobiega rozwojowi osobników, które przezimowały, jak i napływowi roztoczy z zewnątrz.
- Systematyczne , mechaniczne usuwanie zasklepionego czerwiu trutowego z rodziny, eliminuje do 80% pasożytów.
- Z dostępnych leków chemicznych, niszczących warrozę zalecane są dwa: Apiwarol AS i Bayvarol.

 Apiwarol AS - jest lekiem produkowanym w postaci tabletek do odymiania. Skuteczny przeciwko pasożytom , które znajdują się na zewnętrznych odwłokach pszczół. Nie niszczy pasożyta znajdującego się na zasklepionym czerwiu. Tabletkę rozżarzona na metalowej podkładce, wkłada się przez wylot do ula. Podczas bezpłomieniowego, powolnego jej spalania, następuje parowanie i sublimacja leku, który mieszając się z wydzielanym dymem rozprzestrzenia się wypełniając wnętrze ula. Odymianie wykonuje się wieczorem po zakończonym locie pszczół.

Bayvarol - lek bardzo skuteczny i łatwy w stosowaniu. Produkowany jest w postaci pasków polietylenowych pasków. Poraża ona obwodowy układ nerwowy pasożyta i powoduje jego śmierć. Po zakończeniu ostatniego miodobrania paski zawiesza się w uliczkach międzyplastrowych, po przeciwległych stronach gniazda.

Grzybica wapienna

Grzybica wapienna jest zakaźną chorobą czerwiu pszczelego i czerwiu trutowego, wywołaną przez grzyb Ascosphera apis. Choroba ta może występować w ciągu całego sezonu. Zaczyna rozwijać się w rodzinach najsłabszych, stojących w wilgotnych, zacienionych miejscach i stopniowo obejmuje wszystkie rodziny w pasiece.

Objawy choroby:
- Widoczne w komórkach plastrów, zamarłe, białe larwy, przypominające grudki kredy
- Na dennicy lub przed wylotem ula widoczne są usunięte z gniazda przez pszczoły, zmumifikowane larwy, z ciemnoszarym nalotem tworzących się zarodników
- Silne porażenie czerwiu powoduje osłabienie rodziny i znaczne osłabienie jej produkcyjności

Leczenie choroby:
- Przy łagodnym przebiegu choroby należy usunąć plastry z porażonym czerwiem, ścieśnić i ocieplić gniazdo, rodzinę podkarmić syropem
- Przy zaawansowanej chorobie, oprócz wymienionych czynności, należy dodatkowo przesiedlić rodzinę do odkażonego ula i wymienić matkę na młodą
- Obowiązuje bezwzględne zbieranie i palenie, wyrzuconych przed wyloty uli, zmumifikowanych larw pszczelich, bowiem stanowią one główne źródło rozsiewających się zarodników.

Kiślica (zgnilec europejski)

Kiślica jest zakaźną chorobą czerwiu wywołaną przez szereg rozpowszechnionych w przyrodzie bakterii !

Rozwojowi choroby sprzyjają:
- niskie temperatury w rodzinie, wywołane nadmiernym poszerzeniem gniazda, powodujące zaziębienie czerwiu
- bardzo mała siła rodzin po zimowli
-  niedostateczne ocieplenie rodziny
- niedożywienie rodziny spowodowane brakiem dopływu nektaru i pyłku

Kiślica podlega obowiązkowi zgłoszenia lekarzowi weterynarii !!
Objawy choroby:
- W pierwszym, łagodnym etapie choroby, chorują larwy niezasklepione, które po wyschnięciu w komórkach są na ogół usuwane przez pszczoły. Chory czerw wydziela kwaśną woń, stąd nazwa choroby - kiślica. Na tym etapie choroby, poprawa warunków bytowych rodziny z jednoczesnym podaniem syropu powoduje jej wyleczenie.
- Objawy złośliwej postaci kiślicy, są podobne do występujących przy zgnilcu złośliwym. Wieczka zasklepów na czerwi, z charakterystycznymi otworami wygryzionymi przez pszczoły, zapadają się. Gnijący czerw, o bezkształtnej masie i brunatnym zabarwieniu, który można wyciągać przy pomocy zapałki w krótkie i grube nitki, ma zapach padliny, dlatego ta forma choroby nazywana jest cuchnącą.
- Brak nastroju pracy, przy szybkim osłabieniu rodziny i postępującym procesie chorobotwórczym, powoduje śmierć rodziny.

Leczenie choroby:
- W zwalczaniu kiślicy należy stosować, tak jak przy zgnilcu złośliwym, podwójne przesiedlenie chorych rodzin połączone z 24-godzinną głodówką.
- Usunięte ramki z zamarłym czerwiem najlepiej spalić, ale ule i sprzęt odkazić.
- Po przebytej chorobie należy wymienić matkę w rodzinie.

Zgnilec złośliwy (amerykański)

Jest chorobą bardzo niebezpieczną, zaraźliwą i znaną na całym świecie. Jest to bakteryjna choroba czerwiu, wywoływana przez bakterie w kształcie laseczki.
W Polsce podlega obowiązkowi zgłoszenia i leczenia. Należy do chorób zwalczanych z urzędu przez służbę weterynaryjną zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Objawy choroby:
- Typowym objawem zgnilca złośliwego jest pojawienie się na plastrze z czerwiem komórek o zapadniętym, pociemniałym i podziurkowanym zasklepie.
- Najczęściej jest to czerw rozstrzelony.
- Pod zmienionym zasklepem znajduje się rozłożone ciało larwy o brunatnej barwie i mazistej konsystencji, która przy pomocy zapałki daje się wyciągnąć w długie, cienkie nitki.
- W ulu i w jego pobliżu unosi się charakterystyczny odór, przypominający gotujący się klej stolarski.
- Systematyczny brak wygryzania się robotnic, prowadzi do osłabienia rodziny i w dalszej kolejności do jej śmierci.

Leczenie choroby: w razie podejrzenia o wystąpienie zgnilca złośliwego, właściciel pasieki zobowiązany jest zgłosić ten fakt organowej inspekcji weterynaryjnej lub w urzędzie gminy, czy miasta.
- Badanie i leczenie są bezpłatne, jeżeli pszczelarz zgłosi podejrzenie o chorobę, a próbkę do badań pobierze osoba do tego upoważniona. Natomiast jeśli próbkę pobierze sam pszczelarz, to on płaci za badanie.
- Obecnie żaden antybiotyk nie może być stosowany do leczenia pszczół. Jednak, jeżeli lekarz zaleci leczenie, powinien określić tok postępowania i okres karencji, w czasie którego nie wolno pozyskiwać miodu.
- Pojedyncze, chore rodziny lub bardzo słabe, silnie porażone najlepiej zlikwidować przez wysiarkowanie i spalenie.
Sposób wykonania: strząsamy pszczoły z plastrów do ula, plastry z czerwiem i zapasami, a także maty wyjmujemy z ula i natychmiast palimy. Wieczorem do ula z pszczołami wstawia się metalowa puszkę z rozżarzonym próchnem, na które wsypuje się 2-3 łyżki kwiatu siarkowego. Ul szybko zamyka się, a wylot uszczelnia się, Wytworzony ostry, gryzący dym dwutlenku siarki, szybko zabija pszczoły, które palimy, a ul izolujemy i odkażamy.
- Do leczenia rodziny stosuje się zabieg podwójnego przesiedlenia rodziny. Podlega on na strzepnięciu wszystkich pszczół z plastrów rodziny chorej do rojnicy. Zabieg trzeba wykonywać wieczorowa porą, po ustaniu lotów pszczół. Rojnicę z pszczołami należy umieścić w piwnicy i zastosować 24-godz. głodówkę, aby pszczoły pozbyły się pokarmu z przertwalnikami, znajdującymi się w ich wolach miodowych. Wieczorem następnego dnia przesiedlamy pszczoły z rojnicy do odkażonego ula na ramki z węza i podajemy syrop cukrowy, aż do chwili odbudowania plastrów.

Nosemoza

Choroba ta zwana jest chorobą sporowcową lub zarodnikowcową, wywoływana jest przez pasożyta - sporowca pszczelego. Atakuje on jelito środkowe pszczoły, uniemożliwiając trawienie i wchłanianie substancji odżywczych. W konsekwencji robotnice są niedożywione i słabe. Mniej produkują mleczka, wosku i są mniej odporne na zatrucia chemiczne. Z łatwością atakują inne patogeny, a zwłaszcza grzybice oraz wirusy.

Sporowiec pszczeli jest pasożytniczym pierwotniakiem chorobotwórczym, zagrażającym wyłącznie dorosłym pszczołom. Poza organizmem pszczoły występuje w formie przetrwalnikowej otoczony chitynową otoczką, która zapewnia wytrzymałość w niekorzystnych warunkach nawet przez 2 lata. Spory są wrażliwe na podgrzewanie i giną w temp. 49 stopni C, utrzymywanej przez 24 godz.

Objawy choroby:
- Chorobę najlepiej rozpoznać podczas pierwszych wiosennych oblotów. Pełzające pszczoły przed ulem, z rozdętymi i ciężkimi odwłokami, z których po ucisku wypryskuje rzadki, żółtawy kał o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu.
- Przeładowanie jelita grubego powoduje wydalanie kału, jeszcze przed pierwszym oblotem. Niemogące latać pszczoły wydalają kał na plastry, ściany ula, zatwoty i maty.
- Choroba skraca długość życia pszczół o 30%. Największa śmiertelność występuje wiosną. Ubytek pszczół może być znaczny, powoduje silne osłabienie rodziny.
- W chorej rodzinie, loty robotnic są rzadkie, słabnie tempo rozwoju i znacznie zmniejsza się produkcyjność rodziny.

Leczenie choroby:
ze względu na jej powszechne występowanie w pasiekach, pszczelarze niejako przyzwyczaili się i nie przywiązują należytej uwagi do zwalczania tej groźnej choroby. W sytuacji, kiedy nie dysponujemy żadnym środkiem leczniczym, szczególnego znaczenia nabierają wszelkie zabiegi radykalnie obniżające obecność spor pasożyta w ulu:
- Podstawą walki z chorobą jest czyszczenie mechaniczne i dezynfekcja całego sprzętu pasiecznego. Łatwym i skutecznym zabiegiem jest opalanie elementów drewnianych i metalowych, przy użyciu palnika gazowego.
- Przesiedlenie rodzin do czystego, odkażonego ula, połączonego z wymianą plastrów. Gniazda powinny być dostosowane do siły rodziny i starannie ocieplone. Można zastosować podkarmianie syropem lub ciatsem z dodatkiem olejku anyżowego lub eukaliptusowego.
- Ul pobrudzony kałem nadaje się do dalszego używania, po starannym oskrobaniu i opalaniu. Ule powinno się opalać zapobiegawczo co 2 lata.
- Plastrów z zapasami wycofanych z chorych rodzin lub pochodzących z rodzin padłych, nie wolno wykorzystywać do podkarmiania innych rodzin.
- Należy zwrócić uwagę na czystość poidła na pasieczysku, z którego korzystają zarówno pszczoły zdrowe, jak i chore, zostawiając plamy kału z zarodnikami.
- Zapobieganie rabunkom i błądzeniu pszczół.
- W pasiekach wychowujących matki, powinien obowiązywać rygor sanitarny w zakresie systematycznego odkażania sprzętu hodowanego, higieny w ulach i pracowniach.
- Poszerzanie gniazd powinno odbywać się tylko za pomocą węzy i odkażonych plastrów parami stężonego kwasu octowego.

Choroby pszczół - rozpoznawanie i leczenie

Zwalczanie chorób pszczół w Polsce regulowane jest dyrektywami Unii Europejskiej i Zaleceniami Międzynarodowej Organizacji Zdrowia zwierząt. W związku z zakazem stosowania antybiotyków i sulfonamidów, leków wykorzystywanych do tej pory w zwalczaniu większości chorób, obecna walka z chorobami wymaga nowych metod leczenia, związanych głównie z przestrzeganiem wykonywania zabiegów w gospodarce pasiecznej, które zarówno likwidują istniejące choroby, jak i zapobiegają ich powstawaniu.

Dlatego do walki z chorobami zaleca się:
- częstą wymianę plastrów w gnieździe pszczelim
- wprowadzanie co roku do pasieki dużej ilości węzy
- stosowanie i przestrzeganie higieny na każdym etapie produkcji pasiecznej
- odkażanie bieżące oraz dezynfekcja uli, plastrów i całego sprzętu pasiecznego
- okresowe badanie stanu zakażenia pasieki

Pozyskiwanie pierzgi

Pierzga jest produktem wartościowszym niż pyłek zbierany w postaci obnóży, choć rzadziej pozyskiwanym ze względu na wysoką pracochłonność. W celu zwiększania zbiorów pierzgi ustawia się gniazda na zabudowę ciepłą. Matka zostaje wówczas oddzielona na kilku plastrach z tyłu gniazda, a pozostawione od strony wylotu 2-3 plastry są przez pszczoły całkowicie zapełnione pierzgą. Skuteczne jest także zastosowanie 3-4-plastrowych izolatorów. Pszczoły bardzo chętnie gromadzą pierzgę w plastrach okrywający izolator tuż przy czerwiu.

Pierzgę, przygotowana do konsumpcji, wyłuskuje się z komórek plastra, najlepiej wcześniej zamrożonego. Ze względu na dużą pracochłonność, pozyskiwana jest w małym stopniu, najczęściej poprzez wydłubywanie z pojedynczych komórek wcześniej zamrożonego plastra. Pierzgę z plastrów wycofanych z produkcji wycina się, zeskrobując wystającą warstwę wosku, a następnie zwilża miodem i miele w maszynce do mięsa. Rozdrobnioną w ten sposób pierzgę, złożoną w słoiku zalewa się miodem.

Wyłuskaną z plastrów pierzgę także konserwuje się w miodzie, w odpowiedniej proporcji. Najczęściej stosuje się 20, 25 lub 33% domieszkę pierzgi, gdyż mieszaniny zawierające poniżej 80% miodu są trudne do przechowania, łatwo fermentuje.

Produkcja jadu pszczelego

Jad pszczeli pozyskuje się ze względu na jego właściwości lecznicze, znane od dawna i wykorzystywane w medycynie ludowej.

Dawniej jad pszczeli pobierano ręcznie od każdej pszczoły. Pszczoła pochwycona za skrzydełka wysuwa żądło i wypuszcza kropelkę jadu, tak uzyskany jad jest bardzo czysty.

Obecnie do pozyskiwania jadu stosowane są bodźce elektryczne. Drażnią one pszczoły, pobudzając je do żądlenia i wydzielanie jadu na płytkę szklaną stanowiącą podłożę. Metoda ta pozwala na uzyskanie stosunkowo czystego i skondensowanego jadu, bez konieczności niszczenia pszczół. Jad po zaschnięciu na szkle zeskrobuje się i przechowuje w hermetycznie zamkniętym naczyniu.

Ramy z rozpiętym drutem, pomiędzy który wsuwa się płytkę szklaną, na której zasycha jad pszczeli, umieszczać można w różnych miejscach gniazda pszczelego. Ramy z drutami konstrukcyjnie można dopasować także do powałki ula i stosować na nastawionej na rodzinę pszczelą pustej nadstawce lub korpusie ula. Najnowocześniejsze technologie polegają na wtopieniu drutów w płytkę szklaną, co zapobiega zakleszczaniu się pszczół pomiędzy szkłem i rozpiętymi drutami oraz ułatwia pozyskiwanie jadu. Jad pozyskuje się z tych samych rodzin co 2-3 tygodnie.

Ze względu na trudności związane ze zbytem, produkcja jadu w polskich pasiekach została zaniechana.