Od maja do sierpnia dostarcza nektaru i pyłku kruszyna pospolita, występująca na glebach wilgotnych. Z 1 ha tych krzewów o niepozornych, drobnych kwiatkach, wydzielających nektar bardzo obficie, pszczoły potrafią zebrać 15 - 35 kg miodu. Pod okapem drzew liściastych, na terenach dość wilgotnych rośnie podobny do kruszyny szakłak pospolity. Jego kwiatki produkują sporo nektaru, a miód, który pszczoły z niego przerabiają, jest piękny, żółciutki i nigdy nie krystalizuje.
Wierzba iwa jest wprost skarbem dla pszczelarzy i pszczół, bo dostarcza bardzo dużo nektaru i pyłku i bardzo wcześnie. Kwitnie od marca do kwietnia. Z 1 ha nasadzeń tego drzewa pszczoły potrafią zebrać ok. 150 kg miodu. Przy tym jak obliczono nektar z jednego kwiatu zawiera 23,4 - 31 g cukru. Nic też dziwnego, że pszczoły bardzo chętnie ten nektar zbierają, dostarczając z jednej iwy po kilka kilogramów miodu. Wierzba szara, czyli łoza, kwitnie przed pojawieniem się liści, już w marcu i kwietniu, dostarczając głównie nektaru, a niewiele pyłku. Po niej, zresztą również w kwietniu, zakwitają wierzby uszate, dostarczające tak pyłku, jak i nektaru, a następnie, też od kwietnia aż do maja, zakwitają wierzby kruche, dostarczające nektaru i pyłku. Tak więc, nasze skromne wierzby są dobrymi roślinami miododajnymi. I to tym cenniejszymi, że dostarczają pożytku wtedy, gdy o niego trudno, bo wczesną wiosną.
W końcu maja kwitnie gronami białych, motylkowych kwiatków. Rośnie na piaskach i zaliczana jest do najlepszych roślin miododajnych. Niestety pszczoły zbierają z niej dużo nektaru tylko w dni prawie upalne, ciepłe i bezwietrzne, a o takie w maju nie zawsze łatwo. 1 ha białej akacji pszczoły potrafią zebrać ok. 1700 kg miodu, naturalnie w dobrych warunkach. U nas jest to raczej niesłychaną rzadkością.
Drzewo to, zwane popularnie kasztanem, kwitnie jak wiadomo w czasie, gdy trzeba się przygotowywać do matury, czyli ok. połowy maja Jego piękne kwiatostany, sterczące w górę, jak dekoracyjne świeczniki, dostarczają nektaru, który zalicza się do najgęstszych; zawiera on ok. 70% cukrów. Nic dziwnego, że kwiatki kasztana są oblegane przez pszczoły. Nieraz spotykamy w parkach kasztanowiec o pięknych, czerwonych kwiatkach. Niestety jako zbyt głębokie i silnie zwarte są one trudno dostępne dla pszczół.
Zalicza się je do całkiem dobrych drzew miododajnych. Jarzębina w okresie kwitnienia (w maju) dostarcza pszczołom spore ilości tak nektaru, jak i pyłku. Miód jarzębinowy jest czerwony/gruboziarnisty, a w sprzyjających warunkach można uzyskać z 1 ha tych drzew 30 - 40 kg miodu. Kalina koralowa daje miodu znacznie mniej, ale też w ilościach nie do pogardzenia, bo ok. 15 kg z 1 ha.
Z dużych drzew warto wymienić dęby szypułkowe i bezszypułkowe. Mają one głównie znaczenie jako drzewa dostarczające pszczołom pyłku. Nektaru nie dostarczają.
W dzikim stanie spotyka się u nas 4 gatunki klonów. Klon zwyczajny kwitnie przed zakwitnięciem drzew w sadach i przy dobrych warunkach klimatycznych może dostarczyć pszczołom ok. 200 kg miodu z 1 ha. Klon, zwany jaworem, wymaga urodzajnej gleby i sporo deszczu. Kwitnie 2 - 3 tygodnie później niż poprzedni. Również może dostarczać z 1 ha ok. 200 kg miodu. Klon polny, zwany też paklonem, kwitnie jeszcze później i jest najbardziej miododajny ze wszystkich gatunków. Najwięcej rośnie go w Polsce południowej i zachodniej. Według paklon potrafi dostarczać z 1 ha nawet do 1100 kg miodu. Klon tatarski rzadziej spotykany w dzikim stanie dość często występuje w parkach. Kwitnie w maju, a jego kwiaty są chętnie odwiedzane przez pszczoły.
Lipy produkują wyjątkowo dużo nektaru, o czym zresztą każdy może się przekonać, bo gdy kwitną, pachną „na kilometr”. Naturalnie, że ilość ta nie jest stała. Lipy najwięcej nektaru dostarczają wówczas, gdy mają dobre, pełne słoneczne oświetlenie i wilgotnawą pogodę. Stąd, pszczoły najchętniej odwiedzają te drzewa, rankiem i wieczorem, choć pracują przecież na nich cały dzień. Kwitnienie lip trwa niekiedy tylko 5 dni, ale zazwyczaj 2 do nawet 2 1/2 tygodnia. A ile dostarczają miodu dziennie? Od 3 do 5,5 kg! Taką obfitość potrafią pszczoły wyprodukować z nektaru lipowego tylko wówczas, gdy wszystkie warunki temu sprzyjają. Nie tylko pogoda dopisuje, ale i pszczół jest odpowiednia liczba, czyli roje są silne i zdrowe. Z 1 ha kwitnących lip pszczoły mogą zebrać w odpowiednich warunkach ok. 1000 kg miodu. Z jednego dużego drzewa ok. 10 kg. Spośród gatunków lip krajowych najwcześniej kwitnie lipa szerokolistna, a potem w czerwcu i lipcu lipa drobnołistna. Potem dopiero zaczynają kwitnąć gatunki u nas zaaklimatyzowane, jak lipa srebrzysta, krymska i inne. Drzewa te produkują nektar przez 20 do nawet 80 lat. Miód lipowy jęst delikatny w smaku i zapachu oraz bardzo smaczny. Ma także pewne własności lecznicze. Ale, jak wierny, wiele lip jest skażonych, szczególnie w miastach. W Warszawie piękne aleje lipowe dawałyby mnóstwo miodu, bo drzewa są już duże, rosłe i obficie kwitną, ale motoryzacja zatruła glebę, na której rosną, i powietrze, którym oddychają. Sanepid przestrzega więc przed zbieraniem z nich kwiatów, gdyż są po prostu trujące. Miód z nich również byłby szkodliwy. Na szczęście mamy jeszcze trochę miejsc w Polsce, gdzie nie wszystko jest zatrute.
Pszczoły jak mówiliśmy najbardziej lubią nektar, w którym jest 56% cukrów. I nie można im się dziwić. Mają wówczas mniej roboty, a więcej miodu. Miód poszyty ma zawsze tylko ok. 20% wody, a więc cały jej nadmiar przyniesiony do ula magazynierki muszą odparować. Jeżeli pszczoły zniosą do ula 10 kg nektaru, w którym jest tylko 20% cukrów, to otrzymują z niego zaledwie 2,5 kg miodu. Jeśli jednak przyniosą nektar o zawartości cukru 50%, to z 10 kg takiego nektaru otrzymają 6,25 kg miodu. W rzeczywistości będzie go jeszcze trochę mniej, bo przecież magazynierki, w czasie odparowywania nektaru, też muszą się odżywiać. W większości rośliny zaczynają wydzielać nektar, gdy powietrze ogrzeje się do 10°C, ale najobficiej „nektarują” w temperaturze powietrza 16 - 28°C. Podczas upałów nektarowanie maleje, a gdy upał przechodzi w kanikułę i temperatura wynosi ponad 35°C, ustaje całkowicie. Poza tym rośliny nie lubią, gdy powietrze jest zbyt suche, a nektarują intensywniej przy aurze wilgotnej, parnej, ale i słonecznej. Można zaobserwować, że np. pszczoły obsiadają tłumnie słoneczną część kwitnącego drzewa, a tej jego części, która jest zacieniona jakby unikają. Najgorszy wpływ na nektarowanie ma silny wiatr, zwłaszcza zimny lub suchy i gorący. Kwiaty potrafią wtedy w ogóle nie wydzielać nektaru, a i pszczoły nie dają rady odbywać lotów. Doświadczeni pszczelarze wiedzą, że w pewnym stopniu człowiek też może wpływać na ilość wydzielanego nektaru. Otóż, nawożenie fosforowe i potasowe zwiększa tę zdolność u wszystkich roślin. Niektóre, jak np. koniczyna biała, wymagają jeszcze dodatku wapnia. Gryka dostarcza najwięcej nektaru na glebach piaszczystych, lipa na urodzajnych, żyznych, lucerna na wapiennych itp. Kolejność rozwijania się kwiatów na roślinie też wpływa na ich nektarowanie. Kwiaty wczesne wydzielają więcej tej substancji niż rozwijające się później. Stąd prosty wniosek na pole rośliny miododajnej można przywozić pasiekę nawet tuż przed rozpoczęciem kwitnienia. Niektóre kwiatki mają nektarniki schowane. Na przykład w męskim kwiatku dyni znajduje się komora, wysłana tkanką nektaronośną o grubości 1 mm. Produkuje się w niej dziennie ok. 400 mg nektaru. Z 2500 takich kwiatków powstanie 1 kg nektaru. U lipy nektarniki są położone we wklęsłych działkach kielicha kwiatu zwisającego w dół, dzięki czemu nektar znajduje się jakby pod daszkiem. I do tego jeszcze gęsty niby-grzebyk ze sztywnych włosków chroni go przed ściekaniem na ziemię. U fiołka nektar jest schowany w ostrodze, która niejako wystaje do tyłu. Ale w wielu kwiatach nektarniki są odkryte, dostępne dla wszystkich owadów, ale i łatwe do wypłukiwania przez deszcze. Do tych roślin należą: gryka, która produkuje przecież dużo nektaru, a także i kolendra bardzo nektarodajna, pasternak i arcydzięgiel. Z tego wszystkiego nasuwa się wniosek, jak bardzo skomplikowaną sprawą jest wydajność miodu z pasieki. Zależy przecież od tylu zmiennych czynników. Podobnie zresztą jak z nektarem jest z innymi pożytkami z ula, a więc z kitem i woskiem. Przedstawmy teraz najrozmaitsze pospolite rośliny i drzewa i spójrzmy oczami pszczelarza. Bo bez bazy pokarmowej nawet pszczoły nie będą miały miodu
Doświadczeni pszczelarze notują, kiedy jakie rośliny w ich okolicy zakwitają. Poza tym umieją obliczyć, ile nektaru i skąd pszczoły będą mogły zebrać. Naturalnie, że będą to dane orientacyjne, ale ogromnie ułatwiające pracę i opiekę nad pszczołami. Może przecież zaistnieć potrzeba dokarmiania pszczół w czasie, gdy nie mają pożytku. I na to trzeba być przygotowanym. Obserwując pszczoły, łatwo się zorientować, że na jednych roślinach „pracują” one cały dzień, a na innych tylko w pewnych godzinach. Rośliny bowiem wydzielają nektar niejednakowo w ciągu całego dnia. Na kwiatach lipy np. pszczoły potrafią pracować przez cały dzień, a nawet ich liczba po południu zwiększa się. Widocznie te drzewa wydzielają nektar w ciągu całego dnia, a po okresie największego nasłonecznienia ilość ta zwiększa się. Tymczasem na łanie gryki przed południem aż szumi od pracujących pszczół, a po południu cisza, może nie być ani jednego owada. Są też inne rośliny, na których można obserwować przez cały dzień jednakową liczbę pszczół wciąż pracujących. Należą do nich śnieguliczka, żmijowiec, ogórecznik, przegorzan i trojeść. Doświadczeni pszczelarze obserwują swoje pszczoły. Jeśli chętnie i nieomal masowo odwiedzają jakąś roślinę, to znaczy, że ma ona bogactwo nektaru. Liczba lotnych pszczół w ulu wynosi przeciętnie 25 000. Można sobie obliczyć ile ich przylatuje na 1 m2. Jeśli np. na 1 m2 seradeli pracują 2 pszczoły, to na 1 ha będzie ich pracowało 20 000, czyli taka plantacja zatrudni prawie cały rój. Ale obliczyliśmy, że na 1 m2 facelii lub żmijowca pracowało 40 pszczół, a więc 1 ha facelii lub żmijowca wystarczy dla zebrania nektaru dla 400 000 pszczół, czyli dla 16 pni. Jeśli ten 1 ha facelii zakwitł wiosną, gdy pnie są jeszcze słabe i mają tylko połowę tej liczby lotnych pszczół co latem, to może wystarczyć na pokarm i dla 30 pni.
Sprawa nie jest prosta, bo nie tylko różne rośliny dostarczają różnych ilości nektaru, ale i sam nektar może być bardzo rozmaity. Nieraz bywa w nim tylko 5% cukru, a reszta to woda, składniki mineralne i inne, ale są i nektary, zawierające nawet do 70% cukru. W dużej mierze zależy to od gatunku rośliny, ale i od przebiegu pogody w czasie kwitnienia. Pszczoły najlepiej lubią zbierać nektar wtedy, gdy jest w nim 56% cukrów. Gdy nektar zawiera mniej niż 5% cukru pszczoły nim gardzą i w ogóle go nie zbierają.
