Prawo i przepisy

W zagadnieniach związanych z pszczelarstwem zastosowanie ma szereg dokumentów prawnych, które często nie są bezpośrednio związane z samym użytkowaniem pszczół lub produkcją miodu. Poszczególne akty prawne regulują następujące zagadnienia:
- ochrona rodzin pszczelich
- zatrucia pszczół
- sąsiedztwo pasieki
- szkody wyrządzone przez owady
- własność roju
- produkcja i sprzedaż miodu

Organizacja pracy

Nawet jeśli pasieka stanowi dodatkowe źródło dochodów, już przy 20 rodzinach niezbędna jest odpowiednia organizacja pracy. Pomaga ona także w pasiekach prowadzonych hobbystycznie. Podstawą jest podział strukturalny czynności przeznaczonych na opiekę nad rodzinami i związanych ze sprzedażą produktów na czynności wykonywane w sezonie i poza sezonem pasiecznym. Jeśli podejmie się ten wysiłek i określi charakter oraz pory wykonywania poszczególnych działań, efektem może być zupełnie nowy sposób organizacji zadań. W celu poprawy organizacji i ograniczenia ilości prac przeprowadzanych w okresie spiętrzenia prac pasiecznych zalecane jest podjęcie następujących kroków:
- podział strukturalny prac i działań: które prace wymagają ściśle określonego terminu, a które wymagają ściśle określonego terminu, a które można wykonać o innej porze roku
- wybór prac wymagających i niewymagających fachowych kwalifikacji
- orientacja w kosztach zlecenia prac
- roczny plan wykonywania określonych zadań
- dzienny plan prowadzenia prac

Nakład pracy - Planowanie

Niezależnie od tego, czy pszczoły hodujemy z zamiłowania, czy jako dodatkowe albo główne źródło utrzymania - przeglądy, podkarmianie i opieka nad nimi wymagają wygospodarowania czasu. Przy każdym zadaniu związanym z opieką pasieczną ważne jest, aby wiedzieć, ile czasu potrzeba na prawidłowe przeprowadzenie planowanych prac. Na podstawie wieloletnich doświadczeń mogę podpowiedzieć, że do przeprowadzenia przeglądu i innych niezbędnych prac przy rodzinach potrzeba około 10 godzin rocznie w przeliczeniu na jedną rodzinę. Wyliczone w to są dojazdy, prace związane z odnawianiem plastrów i sprzedaż miodu. Nie uwzględniam tu natomiast oszczędności czasu, które są możliwe przy racjonalnym planowaniu prac w pasiekach liczących 50 rodzin. Oczywiście, może się zdarzyć, że łączny nakład czasu wzrośnie, choćby na skutek długich dojazdów.
Według statystyk przeciętna pasieka w Polsce liczy 20 pni. Opiekun takiej pasieki poświęca więc rocznie 200 godzin na prace przy utrzymaniu pszczół. Przy równomiernym ich rozłożeniu w skali roku daje to 10 godzin miesięcznie. W praktyce pszczelarskiej wiele zadań spiętrza się jednak w krótszych okresach czasu. Wszystkie prace pasieczne koncentrują się w czasie czterech czy pięciu letnich miesięcy, na które przypada największa siła rodzin. Tym bardziej, jeśli również prace przygotowawcze przeprowadza się w okresie wegetacji roślin.

Nakład pracy

Dobra opieka nad pszczołami i regularne przeglądy mają kluczowe znaczenie dla zachowania prawidłowego rozwoju rodzin i zapewnia dochodów i ich użytkowania. Na szczęście, nakład czasu ponoszony na nadzór nad pasieką z reguły się opłaca.
Są w praktyce pszczelarskiej okresy, w których potrzebne są szczególnie duże nakłady pracy. W okresie wzrostu siły rodziny, podczas rójek, w czasie wychowu matek pszczelich czy choćby letnich prac pasiecznych i podkarmiania konieczne jest planowanie przeglądów co osiem do dziesięciu dni. Zadbaną rodzinę w okresie maksymalnego rozwoju można pozostawić bez kontroli maksymalnie przez 14 dni.
Zaniedbania w opiece nad rodzinami w okresie występowania rójek lub w okresie występowania rójek lub w okresie prac letnich mogą mieć katastrofalne skutki, jeśli pszczołom zabraknie zapasów pożywienia lub padną ofiarą inwazji warrozy. Istnieją pory roku, kiedy zdolność pszczół do samodzielnego gospodarowania jest bardzo pomocna - kiedy na przykład pożytek jest tak mały, że owady koncentrują się w całości na jego spożywaniu, ale praktycznie nie przygotowują zapasów miodu. Podobnie po dokarmianiu pszczół czy w okresie zimowym.

Postępowanie z plastrami - Plastry - Ochrona zapasów plastrów przed motylicą

Jeśli plastry przechowywane są z dala od pni, istnieje dość duże zagrożeniem atakiem motylic woskowych. W komórkach gnieżdżą się zarówno małe, jak i duże motylice woskowe, a ich larwy dokonują spustoszenia, wyżerając w wosku korytarze i pozostawiając w komórkach pajęczynki i gniazda. Larwy wylęgają się z jaj składane przez motylice woskowe, które do rozmnażania wykorzystują przeważnie brązowe i ciemne plastry, natomiast praktycznie pozostawiają niezaatakowane plastry dziewicze. Wynika stąd, że do przechowywania należy wybierać tylko jasne plastry.
Motylice woskowe przenikają do słabych rodzin i próbują się rozmnażać w ich ulach. Wyklute larwy od spodu wgryzają się do komórek z poczwarkami, przez co dojrzewające pszczoły są wypierane ku górze komórki, gdzie wypychają jej zasklep. W reakcji na to robotnice nieznacznie przedłużają komórkę, przez co ta zaczyna przypominać rurkę. Jeśli na plastrze zauważy się takie nieprawidłowości, należy go opukać z boku. Poruszenie zmusi larwy moli do wyjścia na wierzch plastra.
Larwy dużego mola woskowego budują regularne sieci, które - zależności od ich liczby - mogą rozciągnąć się na wiele plastrów, co powoduje silne uszkodzenie ich zabudowy. Larwy małego mola wyżerają długie korytarze w powierzchni plastra, często przegryzając ją na wylot. Przy przepoczwarzaniu oba gatunki formują sztywne kokony, przeważnie w szczelinach uli lub ramek. Często w drewnie pojawiają się wtedy charakterystyczne ślady nadżerania.
Środki pomagające chronić magazynowane plastry przed molami woskowymi to:
- utrzymanie temperatury poniżej 10 stopni C, najlepiej w okolicach 6 stopni C
- wieszanie plastrów w przewiewnym miejscu
- zabezpieczenie plastrów opryskiem płynnej siarki lub przez spalenie siarki w szczelnym pomieszczeniu z plastrami. Jaja moli nie są jednak wrażliwe na siarkę, dlatego też operację trzeba powtórzyć co trzy tygodnie. Ze względów bezpieczeństwa, aby uniknąć zaprószenia ognia spalanie może być przeprowadzane wyłącznie w puszkach !
- umieszczenie wewnątrz szczelnie zamkniętej szafki na plastry płaskiego pojemnika z 60% kwasem octowym, pływającą chusteczką spełniającą rolę knota
- przechowywanie plastrów w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Jest to skuteczne tylko wtedy, gdy na plastrach motylice nie zdążyły złożyć jaj
- używanie roślinnych repelentów, np. z orzechów laskowych, z bylicy piołunu lub paproci. Plastry muszą być wolne od moli, a szafki zawczasu wyłożone liśćmi
- spryskanie plastrów B 401 lub innym preparatem zawierającym żywe kultury bakterii Bacillus turingiensis
- usuwanie dostrzeżonych pojedynczych larw podczas regularnych przeglądów