Rozmnażanie - Wychów młodych matek - Cicha wymiana

Utrata matki nie zawsze jest przyczyną pojawienia się mateczników. Jeżeli istniejąca matka ma małą wydajność składania jaj albo zbyt słabą produkcję feromonów, dochodzi do cichej wymiany. Z takiej możliwości pszczoły korzystają wyłącznie poza naturalnymi okresami rozmnażania. Zbyt mała ilość feromonu, który normalnie zewsząd otacza pojedyncze osobniki, szybko budzi w nich wątpliwości co do przyszłości rodziny.

Grupa bardziej wrażliwych i, oczywiście, również bardziej odpowiedzialnych robotnic zawiązuje "triumwirat", który na skraju plastrów z czerwiem, lub wręcz poza właściwym gniazdem, buduje dwa, maksymalnie trzy mateczniki cichej wymiany. Nie różnią się one od normalnych mateczników rojowych. Ich mała liczba i nietypowa pora roku jawnie wskazują na przyczynę ich przygotowania. Świta królowej doprowadza starą matkę do mateczników, w których ta składa jaja, mające ją w przyszłości kosztować tron.

Wychów nowej królowej odbywa się przy stałym nadzorze mateczników. Można zauważyć, że co jakiś czas stara matka czuje przypływ sił i zbliża się do mateczników, pokonuje opiekunki pielęgnowanych larw matecznych i rozgryza mateczniki. Po takim akcie cała zabawa albo zaczyna się od nowa, albo pokaz sił czasowo zniechęca robotnice do organizacji kolejnych "przewrotów pałacowych". Jeżeli ochrona mateczników cichej wymiany jest dostatecznie silna, ich odległość od terytorium panującej królowej dostatecznie duża, a w niektórych przypadkach - gdy również i sama matka w kluczowym momencie nie ma przypływu sił życiowych, z matecznika wygryza się młoda matka. Jej rozwój postępuje aż do uzyskania przez nią pełnej dojrzałości do kopulacji, kiedy to opuszcza ul na lot godowy, zapewniając jej zdolność do składania jaj na równi z panującą matką. Od chwili wygryzienia się młodej matki w rodzinie znajduje się więc dwie królowe, a rywalizacja między nimi bynajmniej nie wygasa. Cicha wymiana ma miejsce wyłącznie w okresie słabości panującej królowej, i przeważnie dotyczy tylko matek w drugim, i przeważnie dotyczy tylko matek w drugim, trzecim roku życia. W pasiekach hodowlanych często wybiera się wypróbowane osobniki i utrzymuje starsze matki przy życiu jak najdłużej. Często jednak dochodzi przy tym do cichej wymiany.